To περιεχόμενο και η σημασία του ηπίου δικαίου (soft law) στο πεδίο του ανταγωνισμού (Revue de l’Union européenne, mai 2015)
Ένα χρόνο μετά τη δημοσίευση, σε τρία συνεχόμενα τεύχη (Février, Mars, Avril 2014), των εισηγήσεων του συνεδρίου του πανεπιστημίου της Rennes 1 που διοργάνωσαν οι καθηγήτριες Brunessen Betrand και Isabelle Bosse–Platière, με θέμα το soft law στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (La soft law en droit de l’Union européenne), το περιοδικό Revue de l’Union européenne επιστρέφει στην ίδια θεματική με δύο άρθρα που αφορούν την εφαρμογή και τη σημασία του ηπίου δικαίου στο πεδίο του ανταγωνισμού.
Πρόκειται, πρώτον, για το άρθρο της Fr. Berrod, L’utilisation de la soft law comme méthode de conception du droit européen de la concurrence, RUE mai 2015, σ. 283. Η συγγραφέας τονίζει την ανεπάρκεια των «κλασικών» πηγών του δικαίου και της νομολογιακής ερμηνείας τους, που αδυνατούν να καλύψουν τις σχέσεις που διαμορφώνονται στο πεδίο του ανταγωνισμού. Κατά συνέπεια, είναι αναγκαία, τόσο για τις αρμόδιες αρχές όσο και για τις υποκείμενες στο δίκαιο του ανταγωνισμού επιχειρήσεις, η προσφυγή στο soft law, το οποίο, αφενός, διευκρινίζει και συμπληρώνει τους κανόνες ανταγωνισμού και, αφετέρου, επιτρέπει την εισαγωγή οικονομικών εννοιών στους κανόνες αυτούς. Περαιτέρω, το ήπιο δίκαιο αποτελεί μέσον αποτελεσματικής πολυεπίπεδης διακυβέρνησης: δεδομένου ότι ο κανονισμός (ΕΚ) 1/2003 ενισχύει και προωθεί την αποκεντρωμένη εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού, το soft law επιτρέπει στην Επιτροπή να παραμένει στο επίκεντρο της πολιτικής ανταγωνισμού και να κατευθύνει και να συντονίζει τις ενέργειες των αρμόδιων κρατικών αρχών, ταυτόχρονα δε να εξηγεί τις επιλογές της στους οικονομικούς φορείς επιτυγχάνοντας ασφαλέστερα τη συμμόρφωσή τους στους σχετικούς κανόνες.
Το δεύτερο άρθρο, αυτό της A. Bouveresse, La portée normative de la soft law, RUE mai 2015, σ. 291, είναι αφιερωμένο στην «κανονιστική ισχύ» του ηπίου δικαίου, την οποία συναρτά με την «απαξίωση» του κατά κυριολεξία δικαίου. Η συγγραφέας επισημαίνει, κατ’αρχάς, την αβεβαιότητα ως προς την ακριβή έννοια της κανονιστικότητας και, στη συνέχεια, επιχειρεί να αναδείξει τη σημασία του (ερμηνευτικού) ρόλου των κατευθυντήριων γραμμών στη διαμόρφωση και στη δομή του δικαίου του ανταγωνισμού. Καταλήγει έτσι στην ανάδειξη της «έμμεσης» νομικής σημασίας του ηπίου δικαίου, στο μέτρο που, αφενός, αποτυπώνουν την πρακτική της Επιτροπής κατά την έκδοση των δεσμευτικών αποφάσεών της, οπότε δημιουργούν δικαιολογημένες προσδοκίες στον αποδέκτη, και, αφετέρου, διευκολύνουν τον δικαστικό έλεγχο πράξεων ευρείας διακριτικής ευχέρειας. Η αποτελεσματικότητα του ηπίου δικαίου, τόσο στο ρυθμιστικό επίπεδο όσο και στο δικονομικό, αποτελεί μέσον νομιμοποίησής του. Η νομιμοποίηση αυτή έχει ως συνέπεια να του προσδίδεται κανονιστικότητα χωρίς, πάντως, να το εξομοιώνει με το δίκαιο. Το παράδοξο του ηπίου δικαίου έγκειται ακριβώς στο ότι αντλεί τη νομιμοποίησή του από τον άτυπο και μη δεσμευτικό χαρακτήρα του.
Ειδική βιβλιογραφία. Εκτός των εισηγήσεων που δημοσιεύονται στα τεύχη Février, Mars, Avril 2014 του περιοδικού RUE 2014, από την ελληνική βιβλιογραφία θα πρέπει να αναφερθεί το άρθρο του Γ. Δελλή, Soft law και διαβούλευση. Δύο εκφάνσεις της ρυθμιστικής μεταρρύθμισης της διοικητικής δράσης, Χαριστήριο εις Λουκά Θεοχαρόπουλο και Δήμητρα Κοντόγιωργα-Θεοχαροπούλου, Θεσσαλονίκη 2009, τόμος Ι, σ. 129· Ρ.-Ε. Παπαδοπούλου, Το ήπιο δίκαιο στην έννομη τάξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Νομική Βιβλιοθήκη, 2012.
Βλ. επίσης SIPE (J. Ιliopoulos-Strangas/J.-Fr. Flauss), Das Soft Law der europäischen Organisationen = The soft law of European organisations = La soft law des organisations européennes, Nomos – Stämpfli – Ant. Sakkoulas, 2012· P.–Chr. Müller-Graff, Das “Soft Law” der europäischen Organisationen, EuR 1/2012, σ. 18· J. Schwarze, Soft Law im Recht der Europäischen Union, EuR 1/2011, σ. 3.