Kατάργηση της διοικητικής διαδικασίας αποζημίωσης του άρθρου 5 του Ν. 1943/1991 (άρθρο 25 του Ν. 4210/2013) [Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 30-11-2015]

Kατάργηση της διοικητικής διαδικασίας αποζημίωσης του άρθρου 5 του Ν. 1943/1991 (άρθρο 25 του Ν. 4210/2013) [Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 30-11-2015]

Mε το άρθρο 25 του Ν. 4210/2013, Ρυθμίσεις Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ Α΄ 254/21-11-2013), καταργήθηκε η ρυθμιζόμενη στο άρθρο 5 παρ. 7-10, 12 και 13 του Ν. 1943/1991 [Εκσυγχρονισμός της οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης,  αναβάθμιση  του  προσωπικού της και  άλλες  συναφείς διατάξεις, ΦΕΚ Α΄50] διαδικασία για τη μη τήρηση προθεσμιών διεκπεραίωσης υποθέσεων από τη Διοίκηση. Το άρθρο 25 ορίζει τα εξής: «1. Η παρ. 7 του άρθρου 5 του ν. 1943/1991 (Α΄ 50) και η παρ. 1 του άρθρου 7 του ν. 3242/2004 (Α΄ 102), που αντικατέστησε την πρώτη, καταργούνται. 2. Η παρ. 8 του άρθρου 5 του ν. 1943/1991 (Α΄ 50) και η παρ. 2α του άρθρου δεύτερου του ν. 2690/1999 (Α΄ 45), η παρ. 2 του άρθρου 7 του ν. 3242/2004 (Α΄ 102) και η παρ. 5 του άρθρου 11 του ν. 3230/2004 (Α΄ 44), που αντικατέστησαν ή συμπλήρωσαν την πρώτη, καταργούνται. 3. Οι παράγραφοι 9 και 10 του άρθρου 5 του ν. 1943/ 1991 (Α΄ 50) καταργούνται. 4. Η παρ. 12 του άρθρου 5 του ν. 1943/1991 (Α΄ 50) και η παρ. 3 του άρθρου 7 του ν. 3242/2004 (Α΄ 102), που αντικατέστησε την πρώτη, καταργούνται. 5. Η παρ. 13 του άρθρου 5 του ν. 1943/1991 (Α΄ 50) και η παρ. 2β του άρθρου δεύτερου του ν. 2690/1999 (Α΄ 45) και η παρ. 6 του άρθρου 11 του ν. 3230/2004 (Α΄ 44), που αντικατέστησαν την πρώτη, καταργούνται. 6. Η παρ. 4 του άρθρου 7 του ν. 3242/2004 (Α΄ 102) καταργείται.

Από τη δημοσίευση του νόμου αυτού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως αρχίζει η ισχύς του παρόντος άρθρου και παύουν να ισχύουν όλες οι διοικητικές πράξεις που αφορούν στη σύσταση, οργάνωση και λειτουργία των οκτώ (8) Ειδικών Επιτροπών Ελέγχου Εφαρμογής Νομοθεσίας, καθώς και εκείνες που εκδόθηκαν κατ` εξουσιοδότηση των παραπάνω διατάξεων. Αιτήσεις για την καταβολή πλήρους αποζημίωσης, οι οποίες έχουν υποβληθεί και εκκρεμούν για εξέταση στις Ειδικές Επιτροπές Ελέγχου Εφαρμογής Νομοθεσίας, καθώς και οι σχετικές αιτήσεις που υποβάλλονται από την ημερομηνία δημοσίευσης του νόμου αυτού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και εφεξής, διαβιβάζονται στα αρμόδια ελεγκτικά όργανα».

Ο λόγος κατάργησης της ως άνω διαδικασίας εκτίθεται διεξοδικά στην αιτιολογική έκθεση του Ν. 4210/2013 επί του άρθρου 25 αυτού: « Επί του άρθρου 25 του σχεδίου νόµου: Η σύσταση των Ειδικών Επιτροπών Ελέγχου Εφαρµογής Νοµοθεσίας σχετικά µε την τήρηση των προθεσµιών της Διοίκησης για τη διεκπεραίωση των υποθέσεων των πολιτών προβλέπεται από την παρ. 2β΄ του άρθρου δεύτερου του Ν. 2690/1999 (Α΄ 45), όπως τροποποιήθηκε µε την παρ. 6 του άρθρου 11 του Ν. 3230/2004 (Α΄ 44) και το άρθρο 7 του Ν. 3242/2004 (Α΄ 102). Με τα άρθρα 6, 280 παρ.1 και 283 παρ. 4 του Ν. 3852/2010 (Α΄ 87) «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης Διοίκησης – Πρόγραµµα Καλλικράτης», από την 1η Ιανουαρίου 2011, η αρµοδιότητα της λειτουργίας των Ειδικών Επιτροπών Ελέγχου Εφαρµογής Νοµοθεσίας των Περιφερειών περιήλθε αυτοδικαίως και χωρίς άλλη διατύπωση στις Αποκεντρωµένες Διοικήσεις, µε πεδίο ευθύνης τους τα όρια των καταργούµενων Περιφερειών στα οποία κάθε µια από αυτές εκτείνεται. Μετά τη σύσταση του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθµισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, η Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Εφαρµογής Νοµοθεσίας που λειτουργούσε στη Γενική Γραµµατεία του Υπουργείου Εσωτερικών,Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, λειτουργεί πλέον στο Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθµισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (β΄ εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 1 του π.δ. 65/2011 (Α΄ 147). Σήµερα, λειτουργούν συνολικά οκτώ (8) Ειδικές Επιτροπές Ελέγχου Εφαρµογής Νοµοθεσίας. Έργο των Ειδικών Επιτροπών Ελέγχου Εφαρµογής Νοµοθεσίας είναι η εξέταση των υποβαλλόµενων αιτηµάτων και ο καθορισµός του χρηµατικού ποσού που καταβάλλεται ως πλήρης αποζηµίωση από τον οικείο φορέα στον αιτούντα, σε περίπτωση µη τήρησης των προθεσµιών για την διεκπεραίωση της αίτησής του, σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν. 2690/1999, όπως ισχύει. Το δικαίωµα των πολιτών για αποζηµίωση λόγω της µη τήρησης των προθεσµιών διεκπεραίωσης των υποθέσεών τους από τη διοίκηση, προβλέπεται από τις παραγράφους 1-3 του άρθρου 7 του Ν. 3242/2004 (Α΄ 102), όπως αυτές αντικατέστησαν τις διατάξεις του άρθρου 5 του Ν. 1943/ 1991 (Α΄ 50). Σχετική είναι η απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δηµόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Οικονοµίας και Οικονοµικών ΔΙΣΚΠΟ/Φ.17/οικ/17170/3.8.2004 (Β΄ 1226), µε θέµα: «Τρόπος καταβολής αποζηµίωσης πολιτών για τη µη τήρηση προθεσµιών διεκπεραίωσης υποθέσεων από τη Διοίκηση», που έχει εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότηση της παρ. 3 του άρθρου 7 του Ν. 3242/2004». Με τη σύσταση των ως άνω Ειδικών Επιτροπών θεσµοθετήθηκε ειδικό όργανο έλεγχου της δράσης της Δηµόσιας Διοίκησης, µέσω του οποίου ο πολίτης διεκδικούσε πλήρη αποζηµίωση όταν η Διοίκηση δεν διεκπεραίωνε την υπόθεσή του, εντός των προβλεπόµενων από την ισχύουσα νοµοθεσία προθεσµιών. Ωστόσο, κατά το χρονικό διάστηµα της λειτουργίας τους θεσµοθετήθηκαν και άλλοι φορείς, όπως Ανεξάρτητες Αρχές και Ελεγκτικά Σώµατα, οι οποίοι επιλαµβάνονται των καταγγελιών των πολιτών. Άλλωστε, η µη έγκαιρη απάντηση σε αιτήσεις και αναφορές πολιτών συνιστά πειθαρχικό παράπτωµα, σύµφωνα µε τις διατάξεις της περίπτωσης ιγ΄ της παρ. 1 του άρθρου 107 του Ν. 4057/2012 (Υ.Κ.) (Α΄ 54). Συνεπώς τα δικαιώµατα των πολιτών είναι κατοχυρωµένα και δεν υφίσταται λόγος ύπαρξης αλληλεπικαλυπτόµενων δράσεων. Επιπροσθέτως, το διοικητικό βάρος που προκαλείται από τη λειτουργία των εν λόγω Επιτροπών, σε συνδυασµό µε την υφιστάµενη δηµοσιονοµική κατάσταση της χώρας καθιστούν επιβεβληµένη την ανάγκη εξοικονόµησης πόρων (π.χ. αναπαραγωγή αντιγράφων, εργατοώρες κ.λπ.) και την αποφυγή σπατάλης διαχείρισης του ανθρώπινου δυναµικού».

Εκτός των ανωτέρω διοικητικών δυνατοτήτων προστασίας, οι πολίτες μπορούν να ασκήσουν αγωγή αποζημίωσης κατά τα άρθρα 105-106 ΕισΝΑΚ, εφόσον συντρέχουν οι προβλεπόμενες στις εν λόγω διατάξεις προϋποθέσεις στοιχειοθέτησης της αστικής ευθύνης του Δημοσίου και των ΝΠΔΔ. Άλλωστε, το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει δεχθεί συναφώς τα εξής: «Από τις διατάξεις [του άρθρου 5 του Ν. 1943/1991] προκύπτει ότι η υπέρβαση των προβλεπομένων σ’ αυτές και στις εκδιδόμενες κατά την παράγραφο 4 [του άρθρου 5] κοινές υπουργικές αποφάσεις προθεσμιών, εντός των οποίων η αρμόδια ή οι συναρμόδιες υπηρεσίες του Δημοσίου οφείλουν να αποφανθούν επί υποβαλλομένου αιτήματος, στοιχειοθετεί ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση κατά το άρθρο 105 Εισ.Ν.Α.Κ., αν συντρέχουν και οι λοιπές κατά το άρθρο αυτό προϋποθέσεις. Ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση κατά το άρθρο 105 Εισ.Ν.Α.Κ. στοιχειοθετείται και με την υπέρβαση της προθεσμίας εντός της οποίας η αναρμόδια υπηρεσία οφείλει να παραπέμψει την υπόθεση στην αρμόδια. Συνεπώς, ευθύνη του Δημοσίου στοιχειοθετείται με την μη τήρηση εκατέρας των προθεσμιών αυτών, η σχετική δε κρίση εξαρτάται από την κατηγορία της υποθέσεως, βάσει της οποίας διαπιστώνεται η αρμοδιότητα της επιληφθείσης υπηρεσίας – κατά τους κανόνες που διέπουν την οργάνωση της κεντρικής και των περιφερειακών υπηρεσιών υπουργείου και την μεταξύ τους κατανομή αρμοδιοτήτων – και η προθεσμία η οποία τάσσεται στην αρμόδια υπηρεσία, εφ’ όσον για την συγκεκριμένη υπόθεση προβλέπεται, κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 4, ιδιαίτερη προθεσμία» (ΣτΕ 1012/2008).

Σημειώνεται ότι και τα ΤΔΔ έχουν επίσης δεχθεί ότι «η υπέρβαση των προβλεπόμενων [στις εκάστοτε εφαρμοστέες διατάξεις] ρητών προθεσμιών προς διεκπεραίωση των υποθέσεων από τις [κατά περίπτωση αρμόδιες υπηρεσίες] … στοιχειοθετεί ευθύνη αυτών προς αποζημίωση, κατά τα άρθρα 105 και 106 του ΕισΝΑΚ, εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις που τίθενται στα άρθρα αυτά, ανεξαρτήτως από την υποχρέωσή τους για καταβολή του συμβολικού χρηματικού ποσού (5.000 έως 200.000 δραχμών), το οποίο προβλεπόταν υπό τον χαρακτήρα κύρωσης από το άρθρο 5 παρ. 7 του ν. 1943/1991 και ως πλήρης αποζημίωση μετά την τροποποίηση από το άρθρο 7 παρ. 1 του ν. 3242/2004 (βλ. ΣτΕ 1012/2008, 2340/2007, 3281/2006)» (ΔΕφΑθ 1308/2012, ΔΠρΡόδου 212/2009).

Για τη φύση της προβλεπόμενης στο άρθρο 5 του Ν. 1943/1991 αποζημίωσης και την αρμοδιότητα εκδίκασης των σχετικών διαφορών, με πολλές νομολογιακές παραπομπές (βασική συναφώς είναι η απόφαση ΣτΕ Ολ 3004/2010) βλ. Β. Γκέρτσου/Δ. Πυργάκη, Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας, Νομική Βιβλιοθήκη, 2015, σ. 53 επ. και www.prevedourou.gr, Επιβολή κυρώσεων στη Διοίκηση λόγω μη εμπρόθεσμης διεκπεραίωσης υπόθεσης (άρθρα 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 και 6 του ΚΔΔ/σίας).