Πρόσφατη νομολογία για τις ιδιωτικοποιήσεις λιμένων (ΣτΕ Ολ 1129, 1144/2016) και αεροδρομίων (ΣτΕ 1985, 1986/2016)
Με αφορμή τις αιτήσεις ακύρωσης που άσκησαν κάτοικοι της Κω, αφενός, και ο Δήμος Μυκόνου, αφετέρου, κατά των πράξεων της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων με αντικείμενο τη «μεταφορά στην Εταιρεία «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου» περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου κατά τις διατάξεις του Ν. 3986/2011» και συγκεκριμένα του Τουριστικού Λιμένα Κώ και του Τουριστικού Λιμένα Τούρλου Μυκόνου, αντιστοίχως, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας εξέδωσε δύο αποφάσεις (ΣτΕ Ολ 1129 [a1129-2016] και 1144/2016 [a1144-2016]) με τις οποίες ερμήνευσε τις σχετικές διατάξεις των νόμων 3985/2011 και 3986/2011. Το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι οι λιμένες αποτελούν κοινόχρηστα πράγματα κατά την έννοια του άρθρου 967 ΑΚ, πλην όμως, κατά πάγια νομολογία, στο πλαίσιο της διαχείρισης των εν λόγω πραγμάτων από τη Διοίκηση είναι δυνατόν, σύμφωνα με τον βασικό, δημοσίου δικαίου, κανόνα του άρθρου 970 του ΑΚ, να παραχωρούνται επ’ αυτών ιδιαίτερα δικαιώματα προς φυσικά ή νομικά πρόσωπα, εφόσον με την παραχώρηση των ιδιαιτέρων αυτών δικαιωμάτων, – τα οποία έχουν χαρακτήρα δημοσίου και όχι ιδιωτικού δικαίου και αποσκοπούν, κατά κύριο λόγο, στην εξυπηρέτηση της εμπορικής, επιβατικής, ναυτιλιακής, τουριστικής και αλιευτικής κίνησης και γενικότερα των λειτουργικών αναγκών του λιμένα, – εξακολουθεί να εξυπηρετείται ή, τουλάχιστον, δεν αναιρείται η κοινή χρήση (ΣτΕ Ολ 891-895/2008). Με την εν λόγω παραχώρηση δεν αποκλείεται η επιδίωξη και ταμιευτικού σκοπού, εφ’ όσον εξυπηρετούνται οι λειτουργικές ανάγκες του λιμένα και δεν αναιρείται ο κατά τα ανωτέρω προέχων σκοπός (ΣτΕ Ολ 1211/2010). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, με τους ορισμούς των διατάξεων της νομοθεσίας περί ΤΑΙΠΕΔ, οι οποίες αποσκοπούν στην ικανοποίηση συγκεκριμένου σκοπού δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή την αποπληρωμή του δημοσίου χρέους βάσει σχετικού συνολικού προγράμματος, δεν αίρεται, με την μεταβίβαση του δικαιώματος παραχώρησης των δικαιωμάτων, ο κοινόχρηστος χαρακτήρας των προς παραχώρηση πραγμάτων, ενώ το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ, στο οποίο μεταβιβάζεται το δικαίωμα, διέπεται από ιδιαίτερο νομικό καθεστώς που εξασφαλίζει τον έλεγχό του εκ μέρους του Δημοσίου. Στο ΤΑΙΠΕΔ, δηλαδή, δεν μεταβιβάζονται νέα δικαιώματα επί των λιμένων, αλλ’ απλώς η άσκηση ήδη προβλεπομένων από την κείμενη νομοθεσία δικαιωμάτων. Τα δε μεταβιβαζόμενα δικαιώματα εξακολουθούν να τελούν υπό όλους τους περιορισμούς και τα βάρη που συνεπάγεται η εφαρμογή των διατάξεων της νομοθεσίας για την κοινοχρησία των λιμένων και των τουριστικών λιμένων, η οποία διασφαλίζεται, μεταξύ άλλων, με την κρατική εποπτεία. Επομένως, οι προσβαλλόμενες πράξεις δεν έχουν ως συνέπεια να εμποδίζεται η πρόσβαση στους λιμένες και τουριστικούς λιμένες και η απόλαυσή τους από το κοινό. Περαιτέρω, το Δικαστήριο απέρριψε ως αβάσιμο τον λόγο ακύρωσης ότι με την παραχώρηση σε τρίτους δικαιωμάτων επί των οικείων τουριστικών λιμένων παραβιάζεται το άρθρο 24 παρ. 1 Σ, καθόσον θα προκληθεί σημαντική επιδείνωση των περιβαλλοντικών συνθηκών στην ευρύτερη περιοχή, αφού, σε συνδυασμό με άλλες διατάξεις του Ν. 3986/2011, θα διευκολυνθεί υπέρμετρα η δόμηση και θα αποδυναμωθεί το υφιστάμενο περιβαλλοντικό κεκτημένο, διότι με τις προσβαλλόμενες αποφάσεις παραχωρείται απλώς στο ΤΑΙΠΕΔ το δικαίωμα να παραχωρεί, δυνάμει σύμβασης παραχώρησης με τρίτο, τη χρήση, διοίκηση, διαχείριση και εκμετάλλευση κινητών και ακινήτων εντός της χερσαίας ή/και της θαλάσσιας ζώνης των ως άνω λιμένων, με έρεισμα τις διατάξεις του Ν. 3986/2011, οι οποίες δεν αναιρούν την ισχύουσα νομοθεσία περί προστασίας του αιγιαλού και της παραλίας, ούτε τις διατάξεις περί προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Οι προσβαλλόμενες πράξεις δεν έχουν ως περιεχόμενο ούτε ως άμεση συνέπεια την εκτέλεση έργων που θα επηρέαζαν το περιβάλλον, εφόσον, μετά από αυτές, θα ακολουθήσει η σύναψη σύμβασης παραχώρησης, η οποία υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο εφόσον θα περιείχε, τυχόν, ρήτρες οι οποίες θα αντέκειντο στην ανωτέρω νομοθεσία (πρβλ ΣτΕ 1415, 1416/2013).
Διαφορετικά ζητήματα ανέκυψαν στο πλαίσιο των αιτήσεων ακύρωσης που αφορούν τις ιδιωτικοποιήσεις των περιφερειακών αεροδρομίων. Εν προκειμένω, το Δικαστήριο απέρριψε τις αιτήσεις ακύρωσης που άσκησαν Δήμοι, δημότες και δικηγορικοί σύλλογοι ως απαράδεκτες στο σύνολό τους (ΣτΕ Ολ 1985 και 1986/2016[%cf%83%cf%84%ce%b5-1985]). Οι αιτήσεις αυτές στρέφονταν τόσο κατά της απόφασης της ΔΕΑΑ των Υπουργών Οικονομικών, Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και Πολιτισμού και Τουρισμού όσο και κατά πράξεων του ΤΑΙΠΕΔ, δηλαδή κατά της πρόσκλησης του ΤΑΙΠΕΔ για την υποβολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την παροχή υπηρεσιών σε σχέση με την λειτουργία και συντήρηση των περιφερειακών αεροδρομίων και των πραξεων κατακύρωσης διαγωνισμού του Δ.Σ. του ΤΑΙΠΕΔ και του συμβουλίου. Η μόνη εκτελεστή διοικητικη πράξη, η απόφαση της ΔΕΑΑ, η οποία αποτελεί δημοσιευτέα ατομική πράξη, προσεβλήθη και στις δύο περιπτώσεις εκπροθέσμως, δηλαδή μετά την πάροδο των 60 ημερών απο τη δημοσίευσή της. Οι πράξεις του ΤΑΙΠΕΔ (προκήρυξη και κατακύρωση του διαγωνισμού) δεν αποτελούν εκτελεστές πράξεις διοικητικής αρχής, καθόσον εκδίδονται από όργανο ΝΠΙΔ και μάλιστα ανώνυμης εταιρίας, όπως είναι το ΤΑΙΠΕΔ. Περαιτέρω, δεν έχει εφαρμογή ο Ν 3886/2010, ο οποίος προβλέπει μεν τη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων για τις διαφορές από τις συμβάσεις που διέπονται από το δίκαιο της Ένωσης, μόνον όμως στην περίπτωση που την έννομη προστασία ζητεί όποιος έχει ή είχε συμφέρον να του ανατεθεί συγκεκριμένη σύμβαση του νόμου αυτού και όχι τρίτοι, όπως ήσαν οι αιτούντες εν προκειμένω. Τέλος, δεν έχει εφαρμογή ούτε η νομολογία ΣτΕ Ολ 891/2008, κατά την οποία η παραχώρηση δικαιωμάτων επί κοινοχρήστων γίνεται με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης, υποκείμενης στον ακυρωτικό έλεγχο του διοικητικού δικαστή, διότι τα κρατικά αεροδρόμια (αερολιμένες) πολιτικής αεροπορίας ουδέποτε είχαν χαρακτήρα κοινοχρήστων πραγμάτων κατά την έννοια του Αστικού Κώδικα, αλλά αποτελούν οικονομικώς εκμεταλλεύσιμα έργα υποδομής.
Διάγραμμα της απόφασης ΣτΕ Ολ 1144/2016
Προσβαλλόμενη πράξη
Η 218/13.8.2012 απόφαση της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων περί «Μεταφοράς στην Εταιρεία «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου» περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου κατά τις διατάξεις του Ν. 3986/2011 (ΦΕΚ Α΄ 152)», κατά το μέρος που σε αυτή περιλαμβάνεται ο Τουριστικός Λιμένας Τούρλου Μυκόνου (Β 2322). Με την απόφαση αυτή μεταβιβάζεται και περιέρχεται χωρίς αντάλλαγμα στο νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου Α.Ε.» (ΤΑΙΠΕΔ) το δικαίωμα παραχώρησης σε τρίτους, μέσω συμβάσεων παραχώρησης, κάθε δικαιώματος χρήσης, διοίκησης, διαχείρισης και εκμετάλλευσης επί των κινητών και ακινήτων εντός της χερσαίας ή/και της θαλάσσιας ζώνης των μνημονευομένων στην εν λόγω απόφαση λιμένων και τουριστικών λιμένων, που σχετίζονται με την λειτουργία τους και γενικώς κάθε είδους περιουσιακής φύσης δικαιωμάτων, κεκτημένων οικονομικών συμφερόντων, άυλων δικαιωμάτων και δικαιωμάτων λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης υποδομών τους.
Νομική φύση της προσβαλλόμενης πράξης
Η προσβαλλόμενη απόφαση, ενόψει του χαρακτήρα των λιμένων και των τουριστικών λιμένων ως κοινοχρήστων πραγμάτων, είναι διοικητική πράξη, περαιτέρω δε έχει χαρακτήρα ατομικής διοικητικής πράξεως γενικού περιεχομένου, η οποία αναλύεται σε πλείονες ατομικές πράξεις αντίστοιχες με τους λιμένες, τους οποίους αφορά. Επομένως, η διαφορά υπάγεται στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας και παραδεκτώς ασκείται η κρινόμενη αίτηση ακυρώσεως, είναι δε απορριπτέος ο ισχυρισμός του Δημοσίου ότι πρόκειται για κυβερνητική πράξη. Περαιτέρω, εν όψει του χαρακτήρα της προσβαλλόμενης πράξης ως ατομικής είναι απορριπτέος, προεχόντως ως στηριζόμενος στην εσφαλμένη εκδοχή ότι πρόκειται για κανονιστική πράξη, ο λόγος ακυρώσεως, με τον οποίο προβάλλεται ότι κατά παράβαση του άρθρου 29Α του ν. 1558/1985 (Α 137), όπως ισχύει, στο προοίμιό της δεν αναγράφεται το μέγεθος της προκαλούμενης δαπάνης. Αν και, κατά τη γνώμη των Συμβούλων Ι. Μαντζουράνη, Α. Σακελλαροπούλου, Α. Χριστοφορίδου, Γ. Ποταμιά, Μ. Σταματελάτου, και Θ. Αραβάνη η προσβαλλόμενη απόφαση έχει κανονιστικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι με αυτή σκοπείται τελικώς η παραχώρηση σειράς δικαιωμάτων επί κοινοχρήστων πραγμάτων σε τρίτους, με συνέπεια να τίθεται σε διακινδύνευση ο κοινόχρηστος χαρακτήρας τους.
Με την προσβαλλόμενη πράξη δεν αναιρείται η κοινή χρήση των λιμένων
Τα κοινόχρηστα πράγματα, στα οποία, σύμφωνα με το άρθρο 967 ΑΚ (π.δ. 456/1984, Α΄164) και το άρθρο 22 του ν. 2971/2001 «Αιγιαλός, παραλία και άλλες διατάξεις» (Α΄285), περιλαμβάνονται οι λιμένες και οι τουριστικοί λιμένες, ανήκουν στη δημόσια κτήση και προορίζονται για την άμεση εξυπηρέτηση δημοσίου σκοπού, ο οποίος συνίσταται στην κοινοχρησία τους, η δε διαχείρισή τους αντιδιαστέλλεται προς την διαχείριση της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου και συνιστά άσκηση δημοσίας εξουσίας. Στο πλαίσιο όμως της διαχείρισης των εν λόγω πραγμάτων από την Διοίκηση είναι δυνατόν, σύμφωνα με τον βασικό, δημοσίου δικαίου, κανόνα του άρθρου 970 του ΑΚ (βλ. και τις διατάξεις της ειδικής νομοθεσίας περί λιμένων και τουριστικών λιμένων που αναφέρονται σε προηγούμενες σκέψεις) να παραχωρούνται επ’ αυτών ιδιαίτερα δικαιώματα προς φυσικά ή νομικά πρόσωπα, εφ’ όσον με την παραχώρηση των ιδιαιτέρων αυτών δικαιωμάτων, – τα οποία έχουν χαρακτήρα δημοσίου και όχι ιδιωτικού δικαίου και αποσκοπούν, κατά κύριο λόγο, στην εξυπηρέτηση της εμπορικής, επιβατικής, ναυτιλιακής, τουριστικής και αλιευτικής κίνησης και γενικότερα των λειτουργικών αναγκών του λιμένα, – εξακολουθεί να εξυπηρετείται ή, τουλάχιστον, δεν αναιρείται η κοινή χρήση (βλ. ΣτΕ Ολ 394/1963, 1377/1971, 2799/1972, 61/1974,1467/1990, 891-895/2008, ΣτΕ 2696/1980, 2188/1982, 4807/1984, 386/1989, 1708/1995). Με την εν λόγω παραχώρηση δεν αποκλείεται η επιδίωξη και ταμιευτικού σκοπού, εφ’ όσον εξυπηρετούνται οι λειτουργικές ανάγκες του λιμένα και δεν αναιρείται ο κατά τα ανωτέρω προέχων σκοπός (ΣτΕ Ολ 1211/2010). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, με τους ορισμούς των διατάξεων της νομοθεσίας περί ΤΑΙΠΕΔ, οι οποίες αποσκοπούν στην ικανοποίηση συγκεκριμένου σκοπού δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή την αποπληρωμή του δημοσίου χρέους βάσει σχετικού συνολικού προγράμματος, δεν αίρεται, με την μεταβίβαση του δικαιώματος παραχώρησης των δικαιωμάτων, ο κοινόχρηστος χαρακτήρας των προς παραχώρηση πραγμάτων, ενώ το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ, στο οποίο μεταβιβάζεται το δικαίωμα, διέπεται από ιδιαίτερο νομικό καθεστώς που εξασφαλίζει τον έλεγχό του εκ μέρους του Δημοσίου. Στο ΤΑΙΠΕΔ, δηλαδή, δεν μεταβιβάζονται νέα δικαιώματα επί των λιμένων, αλλ’ απλώς η άσκηση ήδη προβλεπομένων από την κείμενη νομοθεσία δικαιωμάτων. Τα δε μεταβιβαζόμενα δικαιώματα εξακολουθούν να τελούν υπό όλους τους περιορισμούς και τα βάρη που συνεπάγεται η εφαρμογή των διατάξεων της νομοθεσίας για την κοινοχρησία των λιμένων και των τουριστικών λιμένων, η οποία διασφαλίζεται, μεταξύ άλλων, με την κρατική εποπτεία. Επομένως, η προσβαλλόμενη πράξη δεν έχει ως συνέπεια να εμποδίζεται η πρόσβαση στους λιμένες και τουριστικούς λιμένες και η απόλαυσή τους από το κοινό. Τυχόν, με τη μεταγενέστερη παραχώρηση δικαιωμάτων επί κινητών και ακινήτων στοιχείων που βρίσκονται εντός των λιμένων και των τουριστικών λιμένων από το ΤΑΙΠΕΔ σε τρίτους μέσω συμβάσεων παραχώρησης, καθορισμός όρων που ενδεχομένως θα παρακώλυαν την κοινή χρήση και τις λειτουργικές ανάγκες των λιμένων θα ήταν δικαστικά ελεγκτός στο στάδιο εκείνο, δεν μπορεί δε από τη φύση του, αφού ανάγεται σε περιστατικά μέλλοντα και υποθετικά, να εξεταστεί στο πλαίσιο της υπό κρίση αιτήσεως ακυρώσεως. Συνεπώς, η κατά τα ανωτέρω μεταβίβαση είναι επιτρεπτή, είναι δε απορριπτέοι οι λόγοι ακυρώσεως, με τους οποίους προβάλλεται ότι με την προσβαλλόμενη πράξη πλήττεται η κοινοχρησία της χερσαίας και θαλάσσιας ζώνης του Τουριστικού Λιμένα.
Με την παραχώρηση σε τρίτους δικαιωμάτων επί του Τουριστικού Λιμένα δεν παραβιάζεται το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος
Με την προσβαλλόμενη απόφαση παραχωρείται απλώς στο ΤΑΙΠΕΔ το δικαίωμα να παραχωρεί, δυνάμει σύμβασης παραχώρησης με τρίτο, τη χρήση, διοίκηση, διαχείριση και εκμετάλλευση κινητών και ακινήτων εντός της χερσαίας ή/και της θαλάσσιας ζώνης των ως άνω λιμένων, με έρεισμα τις διατάξεις του ν. 3986/2011, οι οποίες δεν αναιρούν την ισχύουσα νομοθεσία περί προστασίας του αιγιαλού και της παραλίας, ούτε τις διατάξεις περί προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Δεν έχει δε ως περιεχόμενο ούτε ως άμεση συνέπεια η προσβαλλομένη πράξη την εκτέλεση έργων που θα επηρέαζαν το περιβάλλον. Άλλωστε, μετά την προσβαλλόμενη απόφαση θα ακολουθήσει η σύναψη συμβάσεως παραχώρησης, η οποία υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο εφόσον θα περιείχε, τυχόν, ρήτρες οι οποίες θα αντέκειντο στην ανωτέρω νομοθεσία (πρβλ ΣτΕ 1415, 1416/2013). Συνεπώς ισχυρισμοί που αφορούν την παραχώρηση των δικαιωμάτων από το ΤΑΙΠΕΔ σε τρίτο δεν μπορούν να προβληθούν ή να εξεταστούν κατά το στάδιο αυτό, στο οποίο εξετάζεται μόνον η κατ’ αρχήν δυνατότητα παραχώρησης, με την έννοια της υπαγωγής των παραχωρουμένων δικαιωμάτων στις διατάξεις του ν. 3986/2011 (πρβλ. ΣτΕ 1093/1987 σκέψη 6).
Διάγραμμα της απόφασης ΣτΕ Ολ 1985/2016
Προσβαλλόμενες πράξεις
Η απόφαση 195/27.10.2011 της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων του άρθρου 3 του Ν. 3049/2002 κατά το μέρος της, με το οποίο μεταβιβάσθηκε στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) Α.Ε., χωρίς αντάλλαγμα, το δικαίωμα του Ελληνικού Δημοσίου για την παραχώρηση σε τρίτους, μέσω συμβάσεων παραχώρησης, «των δικαιωμάτων διοίκησης, διαχείρισης, λειτουργίας, ανάπτυξης, επέκτασης, συντήρησης και εκμετάλλευσης όλων των κρατικών αεροδρομίων, των οποίων η οργάνωση, λειτουργία και διοίκηση ανήκει στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων διοίκησης, διαχείρισης και εκμετάλλευσης επί των κινητών και ακινήτων που σχετίζονται με τη λειτουργία τους, καθώς και των χώρων εμπορικής ή άλλης χρήσης που βρίσκονται μέσα ή κοντά στα κρατικά αυτά αεροδρόμια». Ζητείται, επίσης, η ακύρωση: α) της από 1.4.2013 Πρόσκλησης του ΤΑΙΠΕΔ προς επενδυτές για την υποβολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την απόκτηση, με σύναψη συμβάσεων παραχώρησης υπηρεσίας κατόπιν διεθνούς διαγωνισμού, των δικαιωμάτων διοίκησης, διαχείρισης, λειτουργίας, ανάπτυξης, επέκτασης, συντήρησης και εκμετάλλευσης ορισμένων από τα ως άνω κρατικά αεροδρόμια, στα οποία περιλαμβάνεται το αεροδρόμιο Κέρκυρας, και β) της από 25.11.2014 αποφάσεως του Διοικητικού Συμβουλίου (Δ.Σ.) του ΤΑΙΠΕΔ, με την οποία κατακυρώθηκαν υπέρ της κοινοπραξίας εταιρειών «FRAPORT AG – SLENTEL Ltd», ως προτιμητέου επενδυτή, τα αποτελέσματα δύο διαγωνισμών που διενεργήθηκαν για την παραχώρηση, για χρονικό διάστημα 42 ετών, των δικαιωμάτων διοίκησης, διαχείρισης, λειτουργίας, ανάπτυξης, επέκτασης, συντήρησης και εκμετάλλευσης δύο ομάδων κρατικών αεροδρομίων, ήτοι της Ομάδας Α που περιλαμβάνει το αεροδρόμιο Κέρκυρας μαζί με έξι (6) ακόμη αεροδρόμια και της Ομάδας Β που περιλαμβάνει άλλα επτά (7) αεροδρόμια, έναντι υποχρεώσεως προκαταβολής ανταλλάγματος 609 εκατομμυρίων ευρώ για τα αεροδρόμια της Ομάδας Α και 625 εκατομμυρίων ευρώ για τα αεροδρόμια της Ομάδας Β και, επί πλέον, καταβολής ετησίου ανταλλάγματος 11,3 εκατομμυρίων ευρώ για τα αεροδρόμια της Ομάδας Α και 11,6 εκατομμυρίων ευρώ για τα αεροδρόμια της Ομάδας Β.
Απαραδέκτως προσβάλλεται η απόφαση της ΔΕΑΑ λόγω υπέρβασης της προθεσμίας των 60 ημερών από την ημερομηνία δημοσίευσής της στην ΕτΚ
Η πρώτη προσβαλλομένη απόφαση 195/27.10.2011 της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων (ΔΕΑΑ) του άρθρου 3 του Ν. 3049/2002, με την οποία μεταβιβάσθηκε, χωρίς αντάλλαγμα, με τη διαδικασία του άρθρου 2 παρ. 4 και 5 του Ν. 3986/2011, από το Ελληνικό Δημόσιο στο ΤΑΙΠΕΔ, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα του Ελληνικού Δημοσίου για την παραχώρηση σε τρίτους, μέσω συμβάσεων παραχώρησης, «των δικαιωμάτων διοίκησης, διαχείρισης, λειτουργίας, ανάπτυξης, επέκτασης, συντήρησης και εκμετάλλευσης όλων των κρατικών αεροδρομίων, των οποίων η οργάνωση, λειτουργία και διοίκηση ανήκει στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων διοίκησης, διαχείρισης και εκμετάλλευσης επί των κινητών και ακινήτων που σχετίζονται με τη λειτουργία τους, καθώς και των χώρων εμπορικής ή άλλης χρήσης που βρίσκονται μέσα ή κοντά στα κρατικά αυτά αεροδρόμια». Η εν λόγω απόφαση έχει χαρακτήρα ατομικής διοικητικής πράξεως, η οποία δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Β΄ 2501/4.11. 2011 με πραγματική κυκλοφορία στις 14.11.2011), όπως προβλέπεται στο άρθρο 2 παρ. 5 του Ν. 3986/2011. Η δε κατ’ άρθρο 46 παρ. 1 του π.δ. 18/1989 προθεσμία των εξήντα (60) ημερών για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά της αποφάσεως αυτής άρχισε από την επομένη της κοινοποιήσεως ή της πλήρους γνώσεως του περιεχομένου της για τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, στα οποία αναφέρεται, ενώ για όλους τους άλλους, δηλαδή τους τρίτους, από την επομένη της δημοσιεύσεώς της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΣτΕ Ολ 3873/2014). Συνεπώς, οι αιτούντες είχαν, ως τρίτοι υπό την εκτεθείσα έννοια, προθεσμία εξήντα (60) ημερών από τη δημοσίευση της αποφάσεως στην ΕτΚ για να ασκήσουν κατ’ αυτής αίτηση ακυρώσεως, δεδομένου ότι η απόφαση δεν αναφέρεται στους ίδιους. Η προθεσμία, όμως, αυτή συμπληρώθηκε πριν από την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως με την κατάθεση του δικογράφου στη Γραμματεία του ΔΠρ Κέρκυρας στις 23.2.2015. Συνεπώς, η αίτηση πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη κατά το μέρος της, με το οποίο ζητείται η ακύρωση της αποφάσεως 195/27.10.2011 της ΔΕΑΑ.
Απαραδέκτως προσβάλλονται οι πράξεις του ΤΑΙΠΕΔ (πρόσκληση υποβολής ενδιαφέροντος και κατακυρωτική απόφαση), το οποίο, ως ΑΕ, δεν εκδίδει διοικητικές πράξεις υποκείμενες στον ακυρωτικό έλεγχο του ΣτΕ
Το ΤΑΙΠΕΔ συνεστήθη με τις διατάξεις του Κεφαλαίου Α΄ του Ν. 3986/2011 ως ανώνυμη εταιρεία, για να συνάπτει με ιδιώτες επενδυτές συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου. Για τη σύναψη των συμβάσεων αυτών το ΤΑΙΠΕΔ διενεργεί διαγωνισμούς προς επιλογή των αντισυμβαλλομένων επενδυτών. Δεδομένου δε ότι οι διαγωνισμοί αυτοί διενεργούνται για τη σύναψη συμβάσεων ιδιωτικού δικαίου, οι σχετικές με τους όρους και την πρόοδο εκάστου διαγωνισμού αποφάσεις του ΤΑΙΠΕΔ δεν έχουν χαρακτήρα διοικητικών πράξεων, ήτοι πράξεων αποσπαστών από διοικητικές συμβάσεις, ώστε να υπόκεινται εκ του λόγου τούτου στον ακυρωτικό έλεγχο του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ Ολ 2182, 2187, 3873/2014). Συνεπώς, δεν έχουν χαρακτήρα διοικητικών πράξεων, υπό την εκτεθείσα έννοια, οι προσβαλλόμενες: α) πρόσκληση του ΤΑΙΠΕΔ προς επενδυτές για την υποβολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την απόκτηση, με σύναψη συμβάσεων παραχώρησης υπηρεσίας, των δικαιωμάτων διοίκησης, διαχείρισης, λειτουργίας, ανάπτυξης, επέκτασης, συντήρησης και εκμετάλλευσης ορισμένων κρατικών αεροδρομίων και β) απόφαση του Δ.Σ. του ΤΑΙΠΕΔ, με την οποία κατακυρώθηκαν υπέρ της παρεμβαίνουσας κοινοπραξίας, ως προτιμητέου επενδυτή, τα αποτελέσματα των διαγωνισμών που διενεργήθηκαν για την παραχώρηση των δικαιωμάτων διοίκησης, διαχείρισης, λειτουργίας, ανάπτυξης, επέκτασης, συντήρησης και εκμετάλλευσης δεκατεσσάρων (14) κρατικών αεροδρομίων.
Απαραδέκτως προσβάλλονται ενώπιον του ΣτΕ η πρόσκληση και η κατακυρωτική απόφαση του ΤΑΙΠΕΔ από τους αιτούντες που δεν προβάλλουν ότι ενδιαφέρονται να συνάψουν οι ίδιοι τη σύμβαση που αφορούν οι ως άνω πράξεις
Η Διοικητική Δικαιοσύνη έχει δικαιοδοσία για την επίλυση όλων των διαφορών των διατάξεων του Ν. 3886/2010, «Δικαστική προστασία κατά τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων…», έστω και αν διάδικος δεν είναι το Ελληνικό Δημόσιο ή ΝΠΔΔ και η γεννηθείσα διαφορά δεν είναι διοικητική (κατ’εφαρμογή του άρθρου 94 παρ. 3 Σ). Σύμφωνα, όμως, με το άρθρο 2 του N. 3886/2010, προϋπόθεση για τη διεύρυνση της δικαιοδοσίας της Διοικητικής Δικαιοσύνης, βάσει αυτών των ειδικών δικονομικών διατάξεων, είναι η άσκηση του οικείου ενδίκου βοηθήματος από ενδιαφερόμενο, ο οποίος «έχει ή είχε συμφέρον να του ανατεθεί συγκεκριμένη σύμβαση του νόμου αυτού», όπως η σύμβαση παραχώρησης υπηρεσίας. Εν προκειμένω, οι αιτούντες δεν προβάλλουν ότι ενδιαφέρονται να συνάψουν οι ίδιοι την προβλεπόμενη στην από 1.4.2013 πρόσκληση του ΤΑΙΠΕΔ σύμβαση παραχώρησης των δικαιωμάτων διοίκησης, διαχείρισης, λειτουργίας, ανάπτυξης, επέκτασης, συντήρησης και εκμετάλλευσης του κρατικού αεροδρομίου Κέρκυρας ή άλλου κρατικού αεροδρομίου. Συνεπώς, ζητούν απαραδέκτως, κατ’ άρθρο 2 του Ν. 3886/2010, από το Συμβούλιο της Επικρατείας να ακυρώσει την ως άνω πρόσκληση και την από 25.11.2014 κατακυρωτική απόφαση του Δ.Σ. του ΤΑΙΠΕΔ (ΣτΕ 506 – 510/2016 επτ.).
Απαραδέκτως προσβάλλονται ενώπιον του Στε η πρόσκληση και η κατακυρωτική απόφαση του ΤΑΙΠΕΔ, καθόσον δεν είναι πράξεις παραχώρησης δικαιωμάτων επί κοινοχρήστων πραγμάτων, αφού οι αερολιμένες δεν έχουν χαρακτήρα κοινοχρήστων
Οι αιτούντες προβάλλουν ότι οι προσβαλλόμενες αποφάσεις του ΤΑΙΠΕΔ, ανεξαρτήτως της εκδόσεώς τους από ΝΠΙΔ, υπόκεινται στον ακυρωτικό έλεγχο του ΣτΕ ως εκτελεστές διοικητικές πράξεις, διότι με τις αποφάσεις αυτές παραχωρήθηκαν σε ιδιώτη επενδυτή ιδιαίτερα δικαιώματα επί κοινοχρήστων πραγμάτων. Τα κρατικά αεροδρόμια (αερολιμένες) πολιτικής αεροπορίας ουδέποτε είχαν χαρακτήρα κοινοχρήστων πραγμάτων κατά την έννοια του Αστικού Κώδικα. Ήσαν και εξακολουθούν να είναι οικονομικώς εκμεταλλεύσιμα έργα υποδομής, με τη διαχείριση των οποίων εξυπηρετούνται οι πτήσεις αεροσκαφών μεταφοράς επιβατικού κοινού, φορτίου και ταχυδρομείου. Αυτή την εξυπηρέτηση παρείχε η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) ως γενικός φορέας διαχείρισης πριν από τον ν. 3913/2013. Ήδη, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3913/2011, η ΥΠΑ θα εξακολουθήσει να παρέχει τις υπηρεσίες αεροναυτιλίας και αερολιμενικού ελέγχου, ενώ άλλες δραστηριότητές της θα περιέλθουν σε νέους φορείς του Ελληνικού Δημοσίου (ανώνυμες εταιρείες) ή σε ιδιώτες επενδυτές. Οι νέοι αυτοί φορείς διαχείρισης των κρατικών αεροδρομίων, όπως οι παρεμβαίνουσες που είναι ιδιώτες επενδυτές, δεν αποκτούν δικαιώματα επί κοινοχρήστων πραγμάτων, όπως αβασίμως ισχυρίζονται οι αιτούντες, αλλά διαδέχονται την ΥΠΑ και το Ελληνικό Δημόσιο γενικότερα στη διοίκηση, διαχείριση, λειτουργία, ανάπτυξη, επέκταση, συντήρηση και εκμετάλλευση έργων δημόσιας υποδομής. Συνεπώς, οι προσβαλλόμενες αποφάσεις του ΤΑΙΠΕΔ δεν είναι πράξεις παραχώρησης δικαιωμάτων επί κοινοχρήστων πραγμάτων και δεν υπόκεινται στον ακυρωτικό έλεγχο του Συμβουλίου της Επικρατείας.