Πρακτικό θέμα στη σύνθεση Δημοσίου Δικαίου του Ιουνίου 2016
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης – Νομική Σχολή – Ακαδ. ΄Ετος 2015-2016
Εξεταστική περίοδος εαρινού εξαμήνου – Σύνθεση Δημοσίου Δικαίου – 27/06/2016
Ονοματεπώνυμο………………………………………………………εξάμηνο …… Α.Μ………… Βαθμός…………
Με την από 10.4.2015 απόφαση του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Δασών Αχαΐας, αποφασίστηκε η κατεδάφιση αυθαίρετης κατασκευής και η επιβολή προστίμου 150.000 € στην Ιερά Μητρόπολη Πατρών (η οποία συνιστά ΝΠΔΔ), καθώς από τη σχετική από 20.6.2014 έκθεση αυτοψίας διαπιστώθηκε ότι είχε καταλάβει έκταση ενός περίπου στρέμματος σε διάκενο δάσους τραχείας πεύκης, καλυπτόμενη από χορτολιβαδική βλάστηση, επί ευρύτερης αναδασωτέας έκτασης και ότι επ’ αυτής είχε κατασκευάσει βάση από σκυρόδεμα 70 τ.μ., στην οποία είχε τοποθετήσει μνημείο-προσκύνημα του Αποστόλου Ανδρέου, καθώς και δύο προκατασκευασμένους κίονες και μία προκατασκευασμένη κόγχη. Σημειώνεται ότι πριν από την έκδοση της από 10.4.2015 απόφασης, το Δασαρχείο Πατρών κάλεσε την Μητρόπολη, στις 23.12.2014, να προβεί στην κατεδάφιση του μνημείου και στην απομάκρυνση των υλικών. Δεν υπήρξε καμία ενέργεια της Μητρόπολης ούτε απάντηση στην ως άνω πρόσκληση. Κατά της από 10.4.2015 απόφασης, η Μητρόπολη άσκησε στις 20.5.2015 ένσταση ενώπιον του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Δασών, προσκομίζοντας τοπογραφικό διάγραμμα, από το οποίο προέκυπτε –κατά τους ισχυρισμούς της – ότι το μνημείο βρισκόταν εκτός της αναδασωτέας περιοχής, σε ιδιόκτητο αυτής ακίνητο. Με την από 10.6.2015 απόφαση, ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Δασών Αχαΐας απέρριψε την ένσταση κρίνοντας ότι «είναι περιττή οποιαδήποτε περαιτέρω έρευνα επί της υποθέσεως, καθώς η τοπογραφική υπηρεσία της Διεύθυνσης Δασών είναι απολύτως αξιόπιστη». Η Μητρόπολη επιθυμεί να προσφύγει δικαστικά, προβάλλοντας ότι: α. Δεν τηρήθηκε το δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης, β. η απόφαση παραβιάζει τη θρησκευτική ελευθερία και την ειδικότερη εκδοχή της ελευθερίας της λατρείας. Ενόψει τούτων ερωτάσθε:
- Ποια ή ποιες από τις ανωτέρω πράξεις θα προσβάλει η Μητρόπολη, ενώπιον ποιου δικαστηρίου και εντός ποιας προθεσμίας; (2 μονάδες)
- α. Ποια η νομική φύση της ένστασης που ασκήθηκε και κατά πόσο η άσκησή της επιδρά επί της υποχρέωσης προηγούμενης ακρόασης; β. Ποιες οι προϋποθέσεις για το λυσιτελές του ισχυρισμού περί μη τήρησης του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης; (2 μονάδες)
- Ευσταθεί ο ισχυρισμός περί προσβολής της θρησκευτικής ελευθερίας και ειδικότερα ελευθερίας της λατρείας; (2 μονάδες)
- Ο παραπάνω ισχυρισμός θα εξετασθεί στο πλαίσιο ελέγχου νομιμότητας της διοικητικής πράξης ή χρειάζεται ειδική προσφυγή αντισυνταγματικότητας του σχετικού νόμου που προβλέπει απαγόρευση ανέγερσης κάθε φύσης οικοδομημάτων, άρα και θρησκευτικών μνημείων, σε αναδασωτέες περιοχές; (2 μονάδες)
- α. Έχει την εξουσία το δικαστήριο να μειώσει το πρόστιμο στο ύψος των 80.000 €; β. Λόγω αδράνειας της Μητρόπολης να καταβάλει το πρόστιμο και πριν την έκδοση της απόφασης του Δικαστηρίου, κατά τα ανωτέρω, επιδίδεται από την αρμόδια ΔΟΥ (Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία) ατομική ειδοποίηση επί ταμειακής βεβαίωσης του ποσού των 150.000 €. Ποιές δυνατότητες δικαστικής προστασίας έχει η Μητρόπολη έναντι της ως άνω πράξης; (2 μονάδες);
Απαντήσεις
- Ποια ή ποιες από τις ανωτέρω πράξεις θα προσβάλει η Μητρόπολη, ενώπιων ποιου δικαστηρίου και εντός ποιας προθεσμίας; (Προσβάλλεται παραδεκτά μόνον η από 10.4.2015 απόφαση. Η έκθεση αυτοψίας ενσωματώνεται στην πράξη αυτή, οπότε χάνει την εκτελεστότητά της. Η ένσταση έχει χαρακτήρα αίτησης θεραπείας, ωστόσο, επειδή δεν διενεργείται νέα έρευνα της υπόθεσης και η διοίκηση εμμένει στην απόφασή της, η από 10.6.2015 πράξη στερείται εκτελεστότητας. Έννομη συνέπεια της άσκησης της αίτησης θεραπείας είναι η διακοπή της προθεσμίας. Νέα προθεσμία εκκινεί από τις 11.06.2015, ωστόσο από 01.07.2015 έως 15.09.2015 αναστέλλεται και αυτή η προθεσμία λόγω δικαστικών διακοπών. Ακυρωτική διαφορά, εισάγεται με αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Πατρών, κατά το ά. 1 του Ν. 702/1977).
- α. Η άσκηση της ένστασης επιδρά επί της υποχρέωσης προηγούμενης ακρόασης; (΄Όχι. Ρητώς ορίζεται στο άρθρο 6 παρ. 4 ΚΔΔιαδ ότι πρέπει να τηρηθεί και σε περίπτωση πρόβλεψης διοικητικής προσφυγής). β. Ποιες οι προϋποθέσεις για το λυσιτελές του σχετικού ισχυρισμού; (παράλληλη αναφορά και των ισχυρισμών που αυτός θα προέβαλλε ενώπιον της Διοικήσεως αν είχε κληθεί. Βλ. ΣτΕ Ολ 4447/2012)
- Ευσταθεί ο ισχυρισμός περί προσβολής της θρησκευτικής ελευθερίας; (Δεν ευσταθεί. Η ελευθερία της λατρείας δεν σημαίνει ελευθερία προς παρανομία. Κάθε ελευθερία οριοθετείται αποθετικά από το Σύνταγμα και τους λοιπούς κανόνες δικαίου που προστατεύουν ένα άλλο έννομο αγαθό, όπως στην περίπτωσή μας είναι το δασικό περιβάλλον. Δεν υφίσταται περιορισμός, αλλά αποθετικός προσδιορισμός του δικαιώματος. Η ελευθερία της λατρείας (άρθρο 13 παρ.2 Σ), όπως άλλωστε και η άσκηση κάθε ατομικής ελευθερίας,είναι σχετική,με την έννοια ότι τελεί υπό την επιφύλαξη του νόμου (“υπό την προστασία των νόμων”) και ασκείται εφόσον δεν προσβάλλει τη δημόσια τάξη και τα χρηστά ήθη. Έτσι, η άσκηση του συνταγματικού δικαιώματος της λατρείας μπορεί να απαγορευτεί ή να εμποδιστεί, όταν ασκείται κατά παράβαση της πολεοδομικής ή αρχαιολογικής ή δασικής νομοθεσίας σε χώρους ή τόπους, που δεν είναι προορισμένοι για τον σκοπό αυτό και δεν έχει προβλεφτεί κατά την αντίστοιχη νομοθεσία η ανάλογη χρήση γης. Η ελευθερία της λατρείας δεν κατοχυρώνει, λοιπόν, για τους πιστούς ένα απόλυτο δικαίωμα να λατρεύουν το Θεό, όπου θέλουν και όποτε θέλουν, χωρίς την τήρηση των νόμων ούτε, βέβαια, κατοχυρώνει συγκεκριμένο δικαίωμα για άσκηση της λατρείας σε καθορισμένο χώρο. Εγγυάται, απλώς, στους πιστούς όλων των δογμάτων το δικαίωμα να μπορούν να λατρεύουν το Θεό, με τον τρόπο και με τα μέσα που οι πιστοί επιλέγουν και που επιβάλλουν οι κανόνες της θρησκείας τους, χωρίς αδικαιολόγητα εμπόδια και αυθαίρετες επεμβάσεις της Πολιτείας (Α. Μανιτάκης, Η συνταγματική προστασία των πολιτιστικών αγαθών και η ελευθερία της λατρείας με αφορμή τις χρήσεις της Ροτόντας). Ως προκριματικό ζήτημα θα μπορούσε να εξετασθεί αν το δικαίωμα της λατρείας έχουν οι πιστοί ή και η Ιερά Μητρόπολη ως ΝΠΔΔ).
- Θα εξετασθεί στο πλαίσιο ελέγχου νομιμότητας της διοικητικής πράξης παρεμπιπτόντως η τυχόν αντισυνταγματικότητα της διάταξης που προβλέπει τη γενική απαγόρευση ανέγερσης οικοδομημάτων άρα και χώρων θρησκευτικής λατρείας. Δεν υπάρχει ειδική προσφυγή αντισυνταγματικότητας, ο έλεγχος διενεργείται μόνον για τις ανάγκες της συγκεκριμένης υπόθεσης (συγκεκριμένος και παρεμπίπτων). Δεν ελέγχεται παρεμπιπτόντως η συμφωνία ενός νόμου με το Σύνταγμα αλλά τυχόν αντίθεση της κρίσιμης διάταξης νόμου που εδώ είναι αυτή που αποτελεί τη νομική βάση επί της οποίας στηρίχθηκε η έκδοση της διοικητικής πράξης. Μπορεί να ελεγχθεί δικαστικά η ερμηνεία του νόμου από το διοικητικό όργανο που εξέδωσε την πράξη και ο δικαστής να προβεί σε σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία αν κρίνει ότι η ελευθερία της θρησκευτικής λατρείας προέχει της προστασίας του περιβάλλοντος. (Στην υποθετική περίπτωση διάγνωσης αντισυνταγματικότητας του νόμου στην οποία αυτή στηρίζεται, η πράξη θα ακυρωνόταν λόγω πλημμελούς αιτιολογίας).
- α. Μπορεί το δικαστήριο να μειώσει το πρόστιμο στο ύψος των 80.000 €; (Όχι, διότι έχουμε ακυρωτική διαφορά και όχι διαφορά ουσίας). β. Λόγω αδράνειας της Μητρόπολης να καταβάλει το πρόστιμο και πριν την έκδοση της απόφασης του Δικαστηρίου, κατά τα ανωτέρω, επιδίδεται από την αρμόδια ΔΟΥ ατομική ειδοποίηση επί ταμειακής βεβαίωσης του ποσού των 150.000 €. ποιές δυνατότητες δικαστικής προστασίας έχει η Μητρόπολη έναντι της ως άνω πράξης; (Θα ασκηθεί ανακοπή κατ’ άρθρον 217 ΚΔΔικ καθώς και αίτηση αναστολής. Δεν αρκεί στο στάδιο αυτό αίτηση αναστολής στο πλαίσιο της ακυρωτικής διαδικασίας).