Επιβολή κυρώσεων στη Διοίκηση λόγω μη εμπρόθεσμης διεκπεραίωσης υπόθεσης (άρθρα 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 και 6 του ΚΔΔ/σίας)

Επιβολή κυρώσεων στη Διοίκηση λόγω μη εμπρόθεσμης διεκπεραίωσης υπόθεσης (άρθρα 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 και 6 του ΚΔΔ/σίας)

Η μη εμπρόθεσμη περαίωση διοικητικών υποθέσεων, όπως η παράβαση των διατάξεων του άρθρου 5 του ΚΔΔ/σίας για την πρόσβαση στα έγγραφα, συνεπάγεται την επιβολή κυρώσεων στη Διοίκηση από την αρμόδια Επιτροπή του άρθρου 5 παρ. 13 του Ν. 1943/1991, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. Για την έννοια των κυρώσεων αυτών και τη δικονομική αντιμετώπισή τους, βλ. τις σκέψεις 2-4 της απόφασης ΣτΕ 1297/2012.

Εφαρμοστέες διατάξεις. Κυρωτικός χαρακτήρας της καταβαλλόμενης από τον αρμόδιο φορέα αποζημίωσης

 2. …Στο άρθρο 4 παρ. 1 περ. α΄ του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν.2690/1999, όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 11 του ν. 3230/2004 και, ακολούθως, με την παρ. 1 του άρθρου 6 του ν. 3242/2004, ορίζονται τα εξής: «Οι δημόσιες υπηρεσίες, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, όταν υποβάλλονται αιτήσεις, οφείλουν να διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις των ενδιαφερομένων και να αποφαίνονται για τα αιτήματά τους μέσα σε προθεσμία πενήντα (50) ημερών, εφόσον από ειδικές διατάξεις δεν προβλέπονται μικρότερες προθεσμίες. Η προθεσμία αρχίζει από την κατάθεση της αίτησης στην αρμόδια υπηρεσία και την υποβολή ή συγκέντρωση του συνόλου των απαιτούμενων δικαιολογητικών, πιστοποιητικών ή στοιχείων. Αν η αίτηση υποβληθεί σε αναρμόδια υπηρεσία, η υπηρεσία αυτή οφείλει, μέσα σε τρεις (3) ημέρες, να τη διαβιβάσει στην αρμόδια και να γνωστοποιήσει τούτο στον ενδιαφερόμενο. Στην περίπτωση αυτή η προθεσμία αρχίζει από τότε που περιήλθε η αίτηση στην αρμόδια υπηρεσία. Για υποθέσεις αρμοδιότητας περισσότερων υπηρεσιών, η προθεσμία του πρώτου εδαφίου παρατείνεται κατά δέκα (10), ακόμη, ημέρες».

Στο άρθρο 5 παρ. 1 και 6 του ιδίου Κώδικα ορίζονται τα ακόλουθα: «1. Κάθε ενδιαφερόμενος έχει το δικαίωμα, ύστερα από γραπτή αίτησή του, να λαμβάνει γνώση των διοικητικών εγγράφων. Ως διοικητικά έγγραφα νοούνται όσα συντάσσονται από τις δημόσιες υπηρεσίες, όπως εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, εγκύκλιες οδηγίες, απαντήσεις της Διοίκησης, γνωμοδοτήσεις και αποφάσεις …6 (όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 11 του ν. 3230/2004) Η χρονική προθεσμία για τη χορήγηση εγγράφων κατά τις παραγράφους 1 … ή την αιτιολογημένη απόρριψη της σχετικής αίτησης του πολίτη είναι είκοσι (20) ημέρες».

Το άρθρο 5 του ν. 1943/1991, όπως εν συνεχεία τροποποιήθηκε, διαλαμβάνει, μεταξύ των άλλων, τα εξής: «1. Οι δημόσιες υπηρεσίες, τα ν.π.δ.δ., οι ο.τ.α. και οι λοιποί φορείς του δημόσιου τομέα υποχρεούνται να απαντούν οριστικά στα αιτήματα των πολιτών …7 (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 7 παρ. 1 του ν. 3242/2004) Σε περίπτωση μη τήρησης των προθεσμιών που προβλέπονται στις διατάξεις του ν. 2690/1999 …, όπως ισχύουν, καταβάλλεται στον αιτούντα, από τον οικείο φορέα, πλήρης αποζημίωση. Η αποζημίωση αυτή αφαιρείται από το τυχόν, μεταγενεστέρως, επιδικαζόμενο ποσό, εφόσον γίνει δεκτή από το αρμόδιο δικαστήριο σχετική αγωγική απαίτηση, κατά τις περί αστικής ευθύνης διατάξεις (άρθρα 105 και 106 του ΕισΝΑΚ). 8 (όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε τελικώς με την παρ. 2 του ιδίου άρθρου 7 του ν. 3242/2004) Το ύψος του καταβλητέου χρηματικού ποσού που προβλέπεται στην προηγούμενη παράγραφο καθορίζεται από τις Επιτροπές της παραγράφου 13 του παρόντος άρθρου μετά από εισήγηση της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Διοίκησης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του Υπουργείου Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης ή της Περιφέρειας, που επιλαμβάνονται μετά από αίτηση του πολίτη. Για τον καθορισμό του ύψους της καταβλητέας πλήρους αποζημίωσης λαμβάνονται υπόψη ιδίως: α) το μέγεθος της περιουσιακής ζημίας και της ηθικής βλάβης που προκλήθηκε από την καθυστέρηση, β) οι συνθήκες στις οποίες οφείλεται η καθυστέρηση, γ) το τυχόν υφιστάμενο σχετικό πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη. Η απόφαση της Επιτροπής, που εκδίδεται μέσα σε δύο μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης και μετά από εξέταση της συνδρομής των ανωτέρω προϋποθέσεων, κοινοποιείται στον ενδιαφερόμενο, καθώς και στην υπηρεσία που δεν ενήργησε μέσα στη νόμιμη προθεσμία και αποτελεί εντολή καταβολής στον πολίτη του ορισθέντος ποσού. Αν η καταβολή αυτή δεν γίνει μέσα σ’ έναν μήνα, από την κοινοποίηση της απόφασης της Επιτροπής, το χρηματικό ποσό καταβάλλεται εντόκως… 9. Η προκαλούμενη από την εφαρμογή του άρθρου αυτού δαπάνη βαρύνει το φορέα της κατά την παρ. 1 υπηρεσίας, στον προϋπολογισμό του οποίου εγγράφονται οι αναγκαίες πιστώσεις. 10. Όταν η επιτροπή αποφασίσει την επιβολή χρηματικού ποσού σε βάρος του οικείου φορέα, η υπόθεση εισάγεται στο αρμόδιο υπηρεσιακό συμβούλιο, και, όπου δεν υπάρχει, στο διοικητικό συμβούλιο, για να εξετασθεί αν υπάρχει υπαιτιότητα των υπαλλήλων. Αν διαπιστωθεί υπαιτιότητα υπαλλήλων, κινείται σε βάρος τους η πειθαρχική διαδικασία σύμφωνα με τις διατάξεις του κάθε φορέα…..13 (όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με το άρθρο δεύτερο παρ. 2β του ν. 2690/1999) Συνιστάται στο Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης Ειδική Επιτροπή Εφαρμογής των ανωτέρω διατάξεων, για θέματα αρμοδιότητας των Υπουργείων, αποτελούμενη από συμβούλους ή παρέδρους του Ελεγκτικού Συνεδρίου ή του Νομικού Συμβουλίου και υπαλλήλους του Υπουργείου Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης καθορίζεται ο αριθμός και η ιδιότητα των μελών της Επιτροπής, τακτικών και αναπληρωματικών … Συνιστάται στην έδρα κάθε Περιφέρειας Ειδική Επιτροπή εφαρμογής των ανωτέρω διατάξεων, για θέματα υπηρεσιών του δημόσιου τομέα, όπως αυτός οριοθετείται από τις διατάξεις του άρθρου 14 του ν. 2190/1994, όπως ισχύει κάθε φορά, που λειτουργούν στη συγκεκριμένη Περιφέρεια, αποτελούμενη από συμβούλους ή παρέδρους του Ελεγκτικού Συνεδρίου ή του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους ή εφέτες διοικητικών δικαστηρίων και υπαλλήλους της Περιφέρειας αυτής. Με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας καθορίζεται ο αριθμός και η ιδιότητα των μελών της Επιτροπής, τακτικών και αναπληρωματικών…».

3. Επειδή, από τον συνδυασμό των αναφερομένων στην προηγουμένη σκέψη διατάξεων του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, όπως ισχύουν, συνάγεται ότι ο νομοθέτης έχει θεσπίσει κανόνες διαδικασίας που αποβλέπουν προεχόντως στη λειτουργική αποτελεσματικότητα της Διοίκησης και την ποιοτική αναβάθμιση των παρεχομένων προς τον πολίτη υπηρεσιών, ειδικότερα δε στη δραστηριοποίηση των διοικητικών υπηρεσιών για την ταχεία και αποτελεσματική εξυπηρέτηση των πολιτών. Εν όψει του ανωτέρω προέχοντος σκοπού των διατάξεων αυτών, το χρηματικό ποσό, το οποίο η αρμόδια Επιτροπή του άρθρου 5 παρ. 13 του ν. 1943/1991 (άρθρο δεύτερο παρ. 2β του ν.2690/1999) επιβάλλει σε δημόσια υπηρεσία να καταβάλει σε πολίτη, έχει πάντοτε το χαρακτήρα κύρωσης ανεξάρτητα αν υπό το προγενέστερο καθεστώς το ποσό αυτό είχε προβλεφθεί υπό μορφή συμβολικής αποζημίωσης (κυμαινόμενης από 5000 δρχ. έως 200.000 δρχ.), ήδη δε υπό το ισχύον καθεστώς ισούται με πλήρη αποζημίωση (ΣτΕ Ολ 3004/2010).

Δικονομική μεταχείριση

4. Επειδή, εξ άλλου, με το άρθρο 51 παρ. 2 του ν. 3659/2008 προστέθηκε παράγραφος 5 στο άρθρο 1 του ν. 1406/1983 (Α΄ 182). Η διάταξη αυτή, όπως το πρώτο εδάφιό της αντικαταστάθηκε με το άρθρο 48 παρ. 4 του ν. 3900/2010 (Α΄ 213), ορίζει τα ακόλουθα: «Με την επιφύλαξη των περιπτώσεων ε΄, η΄ και ι΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 1 του ν. 702/1977 και της παραγράφου 4Α [περί των οποίων δεν πρόκειται εν προκειμένω], οι διαφορές που προκύπτουν από την έκδοση διοικητικών πράξεων, οι οποίες αφορούν την επιβολή αποκλειστικά και μόνο προστίμου, εκδικάζονται, ως διαφορές ουσίας, από τα κατά τόπον αρμόδια διοικητικά πρωτοδικεία. Εξακολουθούν να υπάγονται στην ακυρωτική αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας οι διαφορές που προκύπτουν από πράξεις επιβολής προστίμου, τις οποίες εκδίδουν η Τράπεζα της Ελλάδος και οι ανεξάρτητες διοικητικές αρχές, εφόσον δεν προβλέπει άλλως η νομοθεσία της». Σύμφωνα δε με το άρθρο 50 του ως άνω ν. 3900/2010, η περί τροποποιήσεως του πρώτου εδαφίου του άρθρου 1 παρ. 5 του ν. 1406/1983 ως άνω διάταξη του άρθρου 48 παρ. 4 καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς κατά τον χρόνο ενάρξεως της ισχύος του νόμου αυτού (1.1.2011, κατά το άρθρο 70) υποθέσεις.

5. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, με την από 27.8.2007 αίτησή του προς τη Διεύθυνση Μεταφορών & Επικοινωνιών Δυτικής Θεσσαλονίκης της Νομαρχιακής Αυτοδιοικήσεως Θεσσαλονίκης ο ………….. ………………… ζήτησε πληροφορίες σχετικά με το νέο Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας και, ειδικότερα, ζήτησε, πλην άλλων, να ενημερωθεί για τον τρόπο με τον οποίο θα αποκτήσει την κατά το άρθρο 20 παρ.14 του Κ.Ο.Κ. (ν. 2696/1999) άδεια για τον εξοπλισμό εντοπισμού συσκευής μέτρησης ταχύτητας. Επί της αιτήσεως αυτής, η ανωτέρω Διεύθυνση του απάντησε με το 81890/13.9.2007 έγγραφο ότι, όπως τον είχε ενημερώσει προφορικά, για το συγκεκριμένο ζήτημα έπρεπε να απευθυνθεί στην τροχαία. Η απάντηση της υπηρεσίας δεν ικανοποίησε τον ανωτέρω, ο οποίος προσέφυγε ενώπιον της Επιτροπής του άρθρου 5 του ν. 1943/1991 και ζήτησε αποζημίωση, λόγω μη περαίωσης της υποθέσεώς του μέσα στις προβλεπόμενες στον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας σχετικές προθεσμίες, κατά παράβαση των ανωτέρω παρατεθεισών διατάξεων. Η Επιτροπή, με την πρώτη προσβαλλόμενη απόφαση έκανε δεκτό το αίτημα του εν λόγω και διέταξε την ανωτέρω Διεύθυνση να του καταβάλει ως αποζημίωση το ποσό των 586 ευρώ. Αίτηση θεραπείας της αιτούσης νομαρχιακής αυτοδιοικήσεως κατά της πράξεως αυτής απορρίφθηκε σιωπηρώς και, στη συνέχεια, και ρητώς με την 8/30.10.2008 απόφαση της Ειδικής Επιτροπής. Δοθέντος, όμως, ότι, κατά τα ήδη αναφερθέντα, πρόκειται για πράξεις με τις οποίες επιβάλλεται (και μάλιστα αποκλειστικά και μόνο) χρηματική (και όχι και άλλης μορφής) κύρωση, έχει εφαρμογή εν προκειμένω η ως άνω διάταξη του άρθρου 1 παρ. 5 του ν. 1406/1983 (άρθρο 48 παρ. 4 του ν. 3900/2010). Έχει, ειδικότερα, εφαρμογή η θεσπιζομένη με τη διάταξη αυτή γενική αρμοδιότητα των διοικητικών πρωτοδικείων, προκειμένου περί των πράξεων με τις οποίες επιβάλλεται αποκλειστικά και μόνο χρηματική κύρωση (πρόστιμο), και δεν συντρέχει περίπτωση της κατ’ εξαίρεση αρμοδιότητας του Συμβουλίου της Επικρατείας, εφόσον η Ειδική Επιτροπή Εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 5 του ν. 1943/1991 δεν αποτελεί ανεξάρτητη διοικητική αρχή. Συνεπώς, το κρινόμενο ένδικο βοήθημα, το οποίο εκκρεμούσε ενώπιον του Δικαστηρίου κατά την έναρξη της ισχύος του ν. 3900/2010, υπάγεται πλέον στην αρμοδιότητα του Διοικητικού Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, στο οποίο και πρέπει να παραπεμφθεί, σύμφωνα με το άρθρο 34 παρ. 1 του ν. 1968/1991 (Α΄ 150), προκειμένου να εκδικασθεί ως προσφυγή ουσίας (βλ. και ΣτΕ Ολ 3004/2010, 3847/2010, 1032, 1037, 3876-3881/2012, 4396-4397/2013, 2859, 2860/2013).

Σημειώνεται ότι η η ρυθμιζόμενη στο άρθρο 5 παρ. 7-10, 12 και 13 του Ν. 1943/1991 διαδικασία για τη μη τήρηση προθεσμιών διεκπεραίωσης υποθέσεων από τη Διοίκηση καταργήθηκε με το άρθρο 25 του Ν. 4210/2013, Ρυθμίσεις Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και άλλες διατάξεις [βλ. www.prevedourou.gr, Kατάργηση της διοικητικής διαδικασίας αποζημίωσης του άρθρου 5 του Ν. 1943/1991 (άρθρο 25 του Ν. 4210/2013)].