Νομολογιακές εξελίξεις ως προς την προθεσμία της αίτησης ακύρωσης (αποφάσεις ΣτΕ 674/2018, ΔΕΕ C-280/18, Alain Flausch [A674-2018-2] και ΣτΕ 1037/2022)
Ι. Ανάρτηση πράξεων στο διαδίκτυο (Ν. 3861/2010, ο οποίος τροποποιήθηκε με το άρθρο 108 του Ν. 4727/2020)
1. Με το άρθρο 2 παρ. 4 του Ν. 3861/2010, «Ενίσχυση της διαφάνειας με την υποχρεωτική ανάρτηση νόμων και πράξεων των κυβερνητικών, διοικητικών και αυτοδιοικητικών οργάνων στο διαδίκτυο «Πρόγραμμα Διαύγεια» και άλλες διατάξεις» [Nόμος 3861.2010], προβλέφθηκε ως υποχρεωτική η ανάρτηση στο διαδίκτυο πολλών κατηγοριών νομοθετημάτων και διοικητικών πράξεων, μεταξύ των οποίων των νόμων (περ. 1), των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου (περ. 2), των προεδρικών διαταγμάτων κανονιστικού χαρακτήρα (περ. 3), των λοιπών πράξεων κανονιστικού χαρακτήρα, με εξαίρεση τις κανονιστικές πράξεις που αφορούν την οργάνωση, διάρθρωση, σύνθεση, διάταξη, εφοδιασμό και εξοπλισμό των Ενόπλων Δυνάμεων της Χώρας (περ. 4). Οι επόμενες παράγραφοι του άρθρου του Ν. 3861/2010 απαριθμούν σειρά ατομικών πράξεων που πρέπει να αναρτηθούν στο «Πρόγραμμα Διαύγεια». Το άρθρο 4 του Ν. 3861/2000 ορίζει τα εξής: «1. Οι πράξεις που αναφέρονται στο άρθρο 2, όταν είναι κατά νόμο δημοσιευτέες στην ΕτΚ, ισχύουν από τη δημοσίευσή τους, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά. 2. Με εξαίρεση τις πράξεις της προηγούμενης παραγράφου, οι λοιπές πράξεις του άρθρου 2 αναρτώνται στο διαδίκτυο κατά τα οριζόμενα στον παρόντα νόμο και ισχύουν από την ανάρτηση τους. [Η παρ. 2 αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ. 4 του άρθρου 23 του Ν. 4210/2013 (ΦΕΚ Α΄ 254)] 3. Οι ρυθμίσεις της παραγράφου 2 του παρόντος δεν θίγουν τις σχετικές δικονομικές ρυθμίσεις ως προς την άσκηση ενδίκων μέσων και βοηθημάτων ούτε τις ρυθμίσεις που ισχύουν για τις διοικητικές προσφυγές….».
2. Όπως επισημαίνει ο Δ. Πυργάκης, Νομολογιακές εξελίξεις ως προς την προθεσμία της αιτήσεως ακυρώσεως, ΕφημΔΔ 4/2019, σ. 449, με τον Ν. 3861/2010 υπάρχουν πλέον τρεις κατηγορίες δημοσιευτέων ατομικών διοικητικών πράξεων: α) οι ατομικές διοικητικές πράξεις, οι οποίες δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και εν συνεχεία αναρτώνται στο διαδίκτυο, β) οι ατομικές διοικητικές πράξεις, οι οποίες διαλαμβάνουν άλλον τρόπο δημοσιότητας –βάσει ειδικότερων διατάξεων– και εν συνεχεία δημοσιεύονται στο διαδίκτυο και γ) οι ατομικές διοικητικές πράξεις, για τις οποίες, καίτοι μέχρι τον Ν. 3861/2010, δεν προβλεπόταν κάποιος ειδικότερος τρόπος δημοσιότητας αυτών, εντούτοις με τον νέο νόμο περί Διαύγειας προβλέπεται για πρώτη φορά η δημοσίευσή τους δια της αναρτήσεως αυτών στο διαδίκτυο.Παρόλο που η ανάρτηση των ατομικών διοικητικών πράξεων στο διαδίκτυο δεν αποτελεί αφετηρία της προθεσμίας για την άσκηση αίτησης ακύρωσης, ο υποχρεωτικός χαρακτήρας της έχει ως συνέπεια την επανεξέταση εννοιών όπως το τεκμήριο πλήρους γνώσεως των αναρτητέων πράξεων εκ μέρους του ενδιαφερομένου. Οι κανόνες που αφορούν την έναρξη της προθεσμίας αυτής είναι τρεις (δύο παλιοί και ένας νέος).
ΙΙ. Οι συνέπειες της υποχρεωτικής ανάρτησης στο διαδίκτυο για την έννοια του τεκμηρίου πλήρους γνώσης
3. Ο πρώτος κανόνας είναι ότι, κατά το άρθρο 46 παρ. 1 του ΠΔ 18/1989 (Α΄ 8), η προθεσμία για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά ατομικής διοικητικής πράξεως μη δημοσιευτέας, η οποία δεν έχει κοινοποιηθεί στον ενδιαφερόμενο, αρχίζει από τότε που αυτός έλαβε πλήρη γνώση της πράξεως και του περιεχομένου της. Το συγκεκριμένο χρονικό σημείο της κατά τα ανωτέρω πλήρους γνώσεως μπορεί να τεκμαίρεται, κατ’ εκτίμηση των περιστάσεων κάθε υποθέσεως (βλ. ΣτΕ 274/2019, 2300/2018, 2294/2017, 3314/2015 σκ. 9, 979,1056/2012).
4. Για παράδειγμα, πρόσφορα στοιχεία, προκειμένου περί πράξεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, είναι η εν γένει δημοσιότητα (και στον τύπο) που έχει προσλάβει η κατασκευή του έργου ή η ανάπτυξη της οικείας δραστηριότητας σε συνάρτηση με την κλίμακα της τοπικής κοινωνίας, η πάροδος ευλόγου χρόνου από τη δημοσιοποίηση των σχετικών διαδικασιών ή από την έκδοση της πράξεως, η εμφάνιση των χαρακτηριστικών του έργου στον εξωτερικό κόσμο (βλ. ΣτΕ 274/2019, 2300/2018, 2294/2017, 2038/2012). Ειδικότερα, η τήρηση διατυπώσεων δημοσιότητας, ακόμη και αν δεν κινεί καθ’ εαυτή την προθεσμία προσβολής της υποκείμενης σε αυτές διοικητικής πράξης (ΣτΕ 274/2019, 2294/2017, πρβλ. ΣτΕ2657/2015 σκ. 3), λαμβάνεται υπόψη, κατ’ εκτίμηση και των λοιπών στοιχείων της υπόθεσης και, ιδίως, της παρόδου ευλόγου χρόνου (ΣτΕ 274/2019, 2300/2018, 2294/2017, πρβλ. ΣτΕ 3314/2015 σκ. 10, 3224/2014 σκ. 7), για τη συναγωγή τεκμηρίου πλήρους γνώσης της προσβαλλόμενης πράξης, υπό την προεκτεθείσα έννοια. Υπό το καθεστώς μάλιστα περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων των Ν. 1650/1986 και 3010/2002, η δημοσιοποίηση της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων [κατά τους όρους της ΚΥΑ 75308/5512/1990 (Β΄ 691), αρχικώς, και κατά τους όρους της ΚΥΑ Η.Π. 37111/2021/26.9.2003 (Β΄ 1391), ακολούθως] δεν αρκούσε αυτή καθ’ εαυτή για να κριθεί ότι υπήρχε πλήρης γνώση της απόφασης εκ μέρους των αιτούντων (ΣτΕ Ολ 2173/2002, Ολ 3520/2006, Ολ 673/2010, 1815/2016, 2006/2015, 3224/2014, 4317/2013, 4150/2011, 2474/2010, 1793/2009, 1665/2009). Ειδικότερα, το ΣτΕ είχε κρίνει ότι, από τη δημοσιοποίηση της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων κατά τους όρους της ΚΥΑ Η.Π. 37111/2021/26.9.2003 (Β΄ 1391), η τήρηση ή μη των οποίων δεν επηρεάζει, κατ’ αρχήν, τη νομιμότητα της πράξης δεν αρχίζει η προθεσμία προσβολής της απόφασης με αίτηση ακυρώσεως. Εξετάζεται, όμως, αν, από τα στοιχεία του φακέλου, σε συνδυασμό με την πάροδο ικανού χρόνου από την τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας έως την κατάθεση της αιτήσεως ακυρώσεως, το εύλογο ενδιαφέρον των αιτούντων και τις εκάστοτε ιδιαίτερες περιστάσεις, συνάγεται ή τεκμαίρεται πλήρης γνώση της προσβαλλόμενης πράξης από τους αιτούντες σε χρόνο που καθιστά εκπρόθεσμη την ασκηθείσα αίτηση ακυρώσεως (ενδεικτικά ΣτΕ 2469/2009, 673/2010, 4150/2011, 3771/2015). Επίσης, η άδεια για εγκατάσταση κεραίας κινητής τηλεφωνίας εκδίδεται χωρίς δημοσιότητα, η τοποθέτηση δε πινακίδας με τον αριθμό της άδειας, κατά το άρθρο 1 παρ. 3 του Ν. 2801/2000 (Α΄ 46), ακόμη και όταν προκύπτει ότι έλαβε χώρα, δεν συνιστά άνευ ετέρου στοιχείο πρόσφορο για τη γνώση της άδειας από τους περιοίκους ή από τον ΟΤΑ στον οποίο εγκαθίσταται ο επίδικος σταθμός ραδιοεπικοινωνίας, καθόσον, κατά νόμον, η πινακίδα αυτή τοποθετείται στη βάση της κεραίας, το σημείο δε αυτό, ιδίως στις περιπτώσεις εγκατάστασης της κεραίας σε δώμα οικοδομής, δεν είναι προσιτό στο ευρύ κοινό. Δοθέντος, όμως, ότι η εγκατάσταση της κεραίας επάγεται μεταβολή στον εξωτερικό κόσμο, η πάροδος μακρού χρόνου από τη συντέλεση της μεταβολής αυτής, το μέγεθος της κεραίας, η δυνατότητα θέασής της και το εύρος και η δημοσιότητα των αντιδράσεων που προκάλεσε, λαμβάνονται υπόψη για τη συναγωγή τεκμηρίου πλήρους γνώσης (ΣτΕ 1423/2018, 4580/2014, 2722/2011).
5. Ο δεύτερος κανόνας είναι ότι, κατά την έννοια του άρθρου 46 παρ. 1 του ΠΔ. 18/1989, ερμηνευομένου υπό το φως των άρθρων 20 παρ. 1 και 95 παρ. 1 και 4 του Συντάγματος και του άρθρου 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ, η προθεσμία για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά ατομικής πράξης δημοσιευτέας στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως δεν αρχίζει κατ’ αρχήν από μόνη τη δημοσίευση για εκείνους, τους οποίους αφορά αμέσως η πράξη ή των οποίων θίγεται δικαίωμα (ΣτΕ 2531/2005). Επομένως, για παράδειγμα, η δημοσίευση πράξεως διοικητικού καθορισμού της οριογραμμής της όχθης, παλαιάς όχθης και της παρόχθιας ζώνης λίμνης δεν κινεί την προθεσμία για την προσβολή με αίτηση ακυρώσεως της διοικητικής αυτής πράξεως από τους ιδιοκτήτες των θιγομένων ακινήτων, ανεξαρτήτως του μήκους της καθοριζομένης οριογραμμής και του αριθμού των ιδιοκτησιών που επηρεάζονται, δεδομένου ότι ως προς το ζήτημα αυτό δεν δικαιολογείται διάκριση μεταξύ εντετοπισμένου και μη εντετοπισμένου καθορισμού. Κατ’ ακολουθίαν, η προθεσμία προσβολής της εν λόγω πράξεως κινείται από την κοινοποίηση ή τη γνώση της από τους θιγόμενους ιδιοκτήτες, η γνώση δε αυτή μπορεί να τεκμαίρεται από τα πραγματικά περιστατικά και τα εν γένει δεδομένα της συγκεκριμένης περιπτώσεως (πρβλ. για αιγιαλό και παραλία ΣτΕ 1698/2016, 1391/2016, 5516/2012, 7μ. 2531/2005), λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος ότι ο νόμος δεν προέβλεπε (βλ., όμως, άρθρο 113 παρ. 2 του Ν. 3978/2011, Α΄ 137) τήρηση διαδικασίας δημοσιότητας ή πρόσκληση των ενδιαφερομένων προς συμμετοχή στην διαδικασία εκδόσεως της πράξεως, αλλά ούτε καν ενημέρωσή τους (ΣτΕ 2059, 1916/2018, 2415/2017, 1781/2015). Ο εν λόγω κανόνας ισχύει για την προσβολή πράξεων αναδάσωσης (ΣτΕ 4254/2014, 1599/2014, 1656/2008, 286/2005) και πράξεων κήρυξης αρχαιολογικών χώρων (ΣτΕ 2313/2004, Ολ 969/1998) από τους φερόμενους ως ιδιοκτήτες των θιγομένων ακινήτων.
6. Τρίτος, νέος, κανόνας είναι ότι από τις διατάξεις του Ν. 3861/2010 για τη «Διαύγεια» (άρθρα 3 παρ. 1 και 2 παρ. 4) συνάγεται ότι η υποχρεωτική ανάρτηση των πράξεων αυτών στο διαδίκτυο και, ειδικότερα, εκείνων οι οποίες είναι κατά το νόμο δημοσιευτέες στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, δεν επηρεάζει –όπως συνάγεται ιδίως από το συνδυασμό του άρθρου 4 παρ. 1 του εν λόγω νόμου με το άρθρο 46 παρ. 1 του π.δ. 18/1989– την έναρξη της ισχύος τους, η οποία συμπίπτει με τη δημοσίευσή τους (εκτός αν στο νόμο ορίζεται διαφορετικά) ούτε καθίσταται αφετηρία της προθεσμίας για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατ’ αυτών, η οποία, κατά την έννοια της δεύτερης από τις τελευταίες ως άνω διατάξεις, όπως έχει εκτεθεί, αρχίζει για τους θιγομένους από τις πράξεις αυτές τρίτους, από τη δημοσίευσή τους στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του Ν. 3861/2010, η υποχρέωση της ανάρτησης των πράξεων αυτών στο διαδίκτυο δεν υποκαθιστά, αλλά ενισχύει και συμπληρώνει το ισχύον σύστημα της δημοσίευσης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ή άλλες μορφές δημοσιότητας που ήδη προβλέπει η νομοθεσία (ΣτΕ 2411/2018). Περαιτέρω, κρίθηκε ότι μόνη η ανάρτηση της προσβαλλόμενης πράξης, στις 29.9.2017, στο διαδικτυακό τόπο του προγράμματος “Διαύγεια” κατά το άρθρο 2 παρ. 4 του ν. 3861/2010 και στον ειδικό δικτυακό τόπο του ΥΠΕΚΑ κατά το άρθρο 19α του ν. 4014/2011 και την ΚΥΑ 21398/2.5.2012 (Β΄ 1470), δεν αρκεί, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, για να θεμελιώσει τεκμήριο γνώσης (ΣτΕ 1271, 1272/2019, 2419/2018, σκ. 9, 1469/2018, σκ. 7, 1424/2018, σκ. 6, πρβλ. ΣτΕ 455/2019, σκ. 7, 468/2019, σκ. 8 και 10, 2082/2018, σκ. 8 και 9, 1469/2018, σκ. 7, 674/2018, σκ. 10, 87/2016, σκ. 4, 937/2017, σκ. 5, 2657/2015). Το ίδιο ισχύει και για τις μη δημοσιευτέες ατομικές πράξεις που αναρτώνται στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ (π.χ. άδειες κατασκευής κεραίας, έγκριση μελέτης αναστήλωσης κ.λπ. Βλ. ΣτΕ 570/2018, 1795/2019, 1508/2020).
ΙΙΙ. Η προθεσμία προσβολής της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων έργου Α΄ κατηγορίας
7. «Ρωγμή» στους παραπάνω κανόνες επέρχεται όσον αφορά την προθεσμία προσβολής της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων έργων που έχουν σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Το πραγματικό της υπόθεσης που απασχόλησε το ΣτΕ και κατέληξε στην απόφαση ΣτΕ 674/2018 είναι το εξής: Με απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Τουρισμού εγκρίθηκε η δημιουργία σύνθετου τουριστικού καταλύματος στην Ίο και οι περιβαλλοντικοί όροι για το εν λόγω έργο. Στις 2 Αυγούστου 2013, δημοσιεύτηκε σε τοπική εφημερίδα που εκδίδεται στη Σύρο, η οποία απέχει από την Ίο 55 ναυτικά μίλια, πρόσκληση προς κάθε ενδιαφερόμενο, προκειμένου να λάβει γνώση και να διατυπώσει τις απόψεις του επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) που αφορούσε το έργο. Η προαναφερόμενη πρόσκληση αναρτήθηκε ταυτόχρονα στο κατάστημα της περιφέρειας, το οποίο επίσης βρίσκεται στη Σύρο, όπου τηρείται ο φάκελος της ΜΠΕ και διενεργήθηκε η διαβούλευση. Η ως άνω προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε στις 8 Αυγούστου 2014. Τρεις μέρες μετά αναρτήθηκε στον δικτυακό τόπο ΔΙΑΥΓΕΙΑ και στις 8 Σεπτεμβρίου 2014 στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος (ειδικός δικτυακός τόπος [http://aepo.ypeka.gr]). H αίτηση ακυρώσεως ασκήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2016, ήτοι μετά την πάροδο δεκαοκτώ μηνών και πλέον από την έκδοση της επίδικης αποφάσεως. Οι αιτούντες, τρεις ιδιοκτήτες τουριστικών καταλυμάτων στην Ίο (κάτοικοι Βελγίου, Ιταλίας και Γαλλίας, αντίστοιχα) καθώς και τρία περιβαλλοντικά σωματεία, ισχυρίζονται ότι έλαβαν γνώση της επίδικης αποφάσεως το πρώτον στις 22 Δεκεμβρίου 2015, όταν παρατήρησαν ότι εκτελούνταν εργασίες για τη λειτουργική σύνδεση του χώρου που προορίζεται για την την ανέγερση του τουριστικού καταλύματος. Η εταιρία που είναι κάτοχος των χορηγηθεισών αδειών και εγκρίσεων παρενέβη στη διαδικασία και υποστηρίζει ότι η αίτηση ακυρώσεως, καθ’ ό μέρος στρέφεται κατά της προσβαλλόμενης πράξεως, είναι εκπρόθεσμη, καθόσον, μεταξύ άλλων, ασκήθηκε μετά την πάροδο 60 ημερών από την ανάρτηση της αποφάσεως αυτής στον ειδικό δικτυακό τόπο του Υπουργείου Περιβάλλοντος.
8. Κρίσιμη για το ζήτημα διάταξη είναι αυτή του άρθρου 19α του Ν. 4014/2011, σύμφωνα με το οποίο η ΑΕΠΟ αναρτάται υποχρεωτικά στον ειδικό δικτυακό τόπο του Υπουργείου Περιβάλλοντος εντός ενός μηνός. Σε περίπτωση μη τηρήσεως της προθεσμίας, η άδεια είναι άκυρη. Κατά το άρθρο 19α, παρ. 1, δεύτερο εδάφιο, με την ανάρτηση της ΑΕΠΟ στον ειδικό αυτό δικτυακό τόπο, η οποία αντιστοιχεί με επιβαλλόμενη από τον νόμο δημοσίευση, τεκμαίρεται η πλήρης γνώση για κάθε ενδιαφερόμενο προκειμένου να ασκήσει είτε αίτηση ακυρώσεως είτε οποιοδήποτε άλλο ένδικο βοήθημα ή διοικητική προσφυγή. Η κοινή απόφαση 21938/2012 του Υπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, «Ίδρυση και λειτουργία ειδικού δικτυακού τόπου για την ανάρτηση των αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ), των αποφάσεων ανανέωσης ή τροποποίησης ΑΕΠΟ, σύμφωνα με το άρθρο 19α του Νόμου 4014/2011» (Βʹ 1470), ρυθμίζει τις λεπτομέρειες εφαρμογής της εν λόγω διατάξεως. Με την απόφαση ΣτΕ 674/2018, το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ έκρινε τα εξής:
9. Κατά την πλειοψηφούσα άποψη στην απόφαση ΣτΕ 674/2018, το καθιερούμενο από τον νόμο σύστημα δημοσιότητας έχει τα εξής χαρακτηριστικά: προηγείται η διαδικασία προσήκουσας δημοσιοποίησης της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων έργων και δραστηριοτήτων κατηγορίας Α΄, κατά την οποία κάθε ενδιαφερόμενος καλείται, και, κατ’ αρχήν, οφείλει, να συμμετάσχει στη διαδικασία έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων έργου ή δραστηριότητας, ενημερούμενος και δυνάμενος να προβάλει τις τυχόν ουσιαστικές ή διαδικαστικές αντιρρήσεις του κατ’ αυτής. Το σύστημα αυτό, το οποίο αφενός μεν περιλαμβάνει πλέγμα δημοσιεύσεων και επαρκών προθεσμιών αφετέρου δε προβλέπει τη γνωμοδότηση δημόσιων φορέων σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και την ενημέρωση και συμμετοχή του κοινού είτε μέσω της Περιφέρειας είτε μέσω του οικείου Δήμου, καλύπτει πλήρως τις απαιτήσεις περιβαλλοντικής πληροφόρησης της Διεθνούς Σύμβασης του Aarhus. Εάν η διαδικασία αυτή ολοκληρωθεί επιτυχώς, ακολουθεί η έκδοση της ΑΕΠΟ έργων και δραστηριοτήτων της εν λόγω κατηγορίας, την οποία η Διοίκηση οφείλει, εντός μηνός από την έκδοσή της, να αναρτήσει με πλήρη στοιχεία, σε ειδικό δικτυακό τόπο, τον οποίο προβλέπει ειδικά ο νόμος. Εάν η διαδικασία αυτή δεν τηρηθεί προσηκόντως, είτε διότι η ανάρτηση δεν γίνει πλήρως είτε διότι υπάρχει υπέρβαση της μηνιαίας προθεσμίας, η οποία τάσσεται ως βάρος στη Διοίκηση, για να γνωρίζουν εγκαίρως οι ενδιαφερόμενοι ότι η διαδικασία ολοκληρώθηκε σε εύλογο χρόνο ώστε να μην υποχρεώνονται να αναζητούν ματαίως επί μακρόν τα στοιχεία της πράξης, τότε ο νομοθέτης απαγγέλλει την αυτόματη ακυρότητα της διοικητικής πράξης. Στη συνέχεια, συνδέει το σύστημα δημοσιότητας του νόμου με τις δικονομικής φύσης συνέπειές του. Ο νόμος εισάγει σταθερό σημείο αφετηρίας της προθεσμίας δικαστικής αμφισβήτησης του κύρους της ΑΕΠΟ. Αυτό είναι η ανάρτηση της ΑΕΠΟ στον ειδικό δικτυακό τόπο. Στην ειδικότερη δε περίπτωση, κατά την οποία η Διοίκηση προβαίνει, επιπλέον, σε ανάρτηση της πράξης και στον γενικού περιεχομένου δικτυακό τόπο «Διαύγεια», τότε, για την προστασία όσων ενδιαφέρονται για τη δικαστική αμφισβήτηση του κύρους της πράξεως, ως χρονικό σημείο έναρξης της δικαστικής προθεσμίας νοείται η χρονικώς τελευταία από τις δημοσιεύσεις αυτές, με ανάλογη παρέκταση της προθεσμίας.
10. Το εισαγόμενο, όμως, με τον τρόπο αυτό, τεκμήριο είναι μαχητό. Ειδικότερα, σε περίπτωση υπερβάσεως του χρονικού αυτού σημείου, ο ενδιαφερόμενος, ισχυριζόμενος ότι το ένδικο βοήθημά του ασκείται εμπροθέσμως, μπορεί μόνο να προβάλει: α) ότι η προδικασία δημοσιοποιήσεως της μελέτης δεν τηρήθηκε νομίμως, β) ότι η πράξη δεν δημοσιεύθηκε προσηκόντως ή ότι, για οποιοδήποτε λόγο, ο δικτυακός τόπος δεν ήταν σε κανονική λειτουργία, γ) κατά γενική αρχή, ότι παρακωλύθηκε προσωπικά, από λόγους ανωτέρας βίας που συνέτρεξαν στο πρόσωπό του κατά τη λήξη της 60νθήμερης προθεσμίας, στην εμπρόθεσμη άσκηση του ενδίκου μέσου. Αν δεν προβληθούν ή προβληθούν αβασίμως οι σχετικοί ισχυρισμοί, τότε η υπέρβαση της προθεσμίας συνεπάγεται, κατά τον νόμο, το απαράδεκτο του ενδίκου βοηθήματος.
11. Κατά το ΣτΕ, το σύστημα αυτό, που είναι σύμφωνο με τις απαιτήσεις και τα όρια της αρχής της αναλογικότητας, δεν παραβιάζει ούτε τις διατάξεις του άρθρου 20 του Συντάγματος, αφού δεν παρακωλύει την αποτελεσματική δικαστική προστασία, ούτε τις εθνικού ή ενωσιακού περιεχομένου διατάξεις, που προβλέπουν την πλήρη δημοσιότητα της διαδικασίας εγκρίσεως πράξεων, που μπορεί να έχουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις, και τη δυνατότητα αποτελεσματικής δικαστικής τους αμφισβήτησης, ούτε τις διατάξεις του άρθρου 47 του Χάρτη, που έχουν εν προκειμένω εφαρμογή εφόσον οι σχετικές εθνικές διατάξεις αποτελούν μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο αντίστοιχων πράξεων του παραγώγου δικαίου της Ένωσης, οι οποίες επιτάσσουν επίσης την αποτελεσματική δικαστική προστασία δικαιωμάτων που οι πολίτες αρύονται από το δίκαιο της Ένωσης, αλλ’ ούτε και τις διατάξεις του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ. Αντιθέτως, εξυπηρετεί την αρχή της ασφάλειας δικαίου και αίρει τις περιπτωσιολογικές δικονομικές αβεβαιότητες, που προσβάλλουν τις αρχές της δίκαιης δίκης και της δικονομικής ισότητος των διαδίκων. Τέλος, το ΣτΕ έκρινε ότι, ενόψει του ότι η προηγούμενη σκέψη διατυπώθηκε κατά πλειοψηφία, δεν μπορεί τελικώς να θεωρηθεί, κατά την έννοια του άρθρου 267 της ΣΛΕΕ, ότι η κρατήσασα γνώμη είναι απαλλαγμένη εύλογων αμφιβολιών. Κατόπιν τούτου έκρινε ομοφώνως ότι συντρέχει περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 267 της ΣΛΕΕ και υποβολής στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δύο προδικαστικών ερωτημάτων. Με αυτά ζήτησε να διευκρινιστεί εάν η διαδικασία συμμετοχής του κοινού κατά τη χορήγηση της επίμαχης άδειας ήταν συμβατή με τις απαιτήσεις της οδηγίας 2011/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2011 “για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον” (L 26) και κατά πόσον η προθεσμία για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά της κατά της άδειας αυτής άρχιζε από την ανάρτηση της τελευταίας σε δικτυακό τόπο.
12. Με την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), της 7.11.2019, στην υπόθεση C-280/18, Alain Flausch (EU:C:2019:928), στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα του Συμβουλίου της Επικρατείας που αφορά την έναρξη της προθεσμίας δόθηκε η απάντηση ότι τα άρθρα 9 και 11 της οδηγίας 2011/92/ΕΕ έχουν την έννοια ότι αντιτίθενται σε ρύθμιση, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να αντιτάσσεται σε μέλη του ενδιαφερόμενου κοινού προθεσμία για την άσκηση ενδίκου βοηθήματος της οποίας αφετηρία συνιστά η δημοσιοποίηση της εγκρίσεως έργου διά της αναρτήσεως στο διαδίκτυο, όταν τα μέλη αυτά του ενδιαφερόμενου κοινού δεν είχαν προηγουμένως τη δυνατότητα να ενημερωθούν επαρκώς για τη διαδικασία αδειοδοτήσεως σύμφωνα με το άρθρο 6, παράγραφος 2, της οδηγίας αυτής. Επίκειται η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας.
13. Επιλαμβανόμενο το Συμβούλιο της Επικρατείας μετά την απόφαση του ΔΕΕ επί των προδικαστικών ερωτημάτων, έκρινε, με την απόφαση ΣτΕ 1037/2022 [A1037-2022], ως προς το ζήτημα της προθεσμίας, τα εξής: 6. Επειδή, επί των ερωτημάτων αυτών εκδόθηκε η C-280/2018 απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην απόφαση αυτή αναφέρονται (σκέψεις 31 επ.), μεταξύ άλλων, τα εξής: Βάσει του άρθρου 6, παράγραφος 4, της οδηγίας 2011/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (ΕΕ 2012, L 26), στο ενδιαφερόμενο κοινό πρέπει να παρέχονται πραγματικές δυνατότητες να συμμετάσχει εγκαίρως στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων επί ζητημάτων σχετικών με το περιβάλλον. Βάσει της αρχής της αποτελεσματικότητας δεν αρκεί αφεαυτής οποιαδήποτε μορφή ανακοινώσεως. Οι αρμόδιες αρχές πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι χρησιμοποιούμενοι δίαυλοι ενημερώσεως μπορούν ευλόγως να θεωρούνται πρόσφοροι για την πληροφόρηση των μελών του ενδιαφερομένου κοινού, προκειμένου να δώσουν σε αυτά επαρκή δυνατότητα να τηρούνται ενήμερα για τις σχεδιαζόμενες δραστηριότητες, τη διαδικασία λήψεως αποφάσεων και τις δυνατότητές τους να συμμετάσχουν εγκαίρως στη διαδικασία. Στο αιτούν (εθνικό) δικαστήριο απόκειται να κρίνει αν οι απαιτήσεις αυτές τηρήθηκαν κατά τη διαδικασία που προηγήθηκε της υποθέσεως της κύριας δίκης. Περαιτέρω, όσον αφορά τη συγκεκριμένη περίπτωση, το Δ.Ε.Ε. έκρινε ότι καθόσον, κατά την ημερομηνία δημοσιοποιήσεως της προσκλήσεως προκειμένου το κοινό να λάβει γνώση της ΜΠΕ και να διατυπώσει τις απόψεις του επ’ αυτής, η πλειονότητα των ενδιαφερομένων διέμενε στη νήσο Ίο ή είχε την κυριότητα ακινήτου ευρισκομένου στη νήσο αυτή, η ανάρτηση στο κατάστημα της περιφερειακής διοικητικής αρχής, η οποία εδρεύει στη Σύρο, έστω και συνοδευόμενη από δημοσίευση σε τοπικό έντυπο της τελευταίας αυτής νήσου, δεν φαίνεται ότι μπορούσε να συμβάλει επαρκώς στην ενημέρωση του ενδιαφερομένου κοινού. Τυχόν αντίθετη εκτίμηση θα μπορούσε να στηριχθεί μόνο στη διαπίστωση ότι η εν λόγω τοπική εφημερίδα είχε, κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών, ευρύτατη κυκλοφορία και ιδιαιτέρως μεγάλη αναγνωσιμότητα στην Ίο. Σε αντίθετη περίπτωση, τρόποι ενημερώσεως του κοινού, όπως οι επιλεγέντες, θα μπορούσαν να θεωρηθούν επαρκείς μόνον ελλείψει άλλων πλέον πρόσφορων μέσων επικοινωνίας, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι αρμόδιες αρχές, χωρίς, πάντως, να καταβάλουν δυσανάλογες προσπάθειες, όπως είναι η ανάρτηση στα πλέον πολυσύχναστα σημεία της νήσου Ίου ή στον ίδιο τον τόπο υλοποιήσεως του έργου. Εξάλλου, το Δ.Ε.Ε. διατύπωσε επιφυλάξεις ως προς τον τόπο όπου τέθηκε στη διάθεση του κοινού ο φάκελος που περιέχει τα στοιχεία σχετικά με το επίμαχο στην υπόθεση της κύριας δίκης έργο, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών προσβάσεως στον φάκελο της διαδικασίας συμμετοχής (μετάβαση ακτοπλοϊκώς από την Ίο στη Σύρο) και ως προς τον τρόπο διεξαγωγής της διαδικασίας διαβουλεύσεως στη Σύρο, η οποία, όπως ενδεικτικώς προβλέπει η Οδηγία, διεξάγεται διά της υποβολής γραπτών προτάσεων ή διά της διενέργειας δημοσκοπήσεων. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, το ΔΕΕ απάντησε στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα ότι το άρθρο 6 της οδηγίας ΕΠΕ έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να διεξάγει τις σχετικές με έργο διαδικασίες συμμετοχής του κοινού στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων στην έδρα της αρμόδιας περιφερειακής διοικητικής αρχής και όχι στον Δήμο όπου βρίσκεται ο τόπος υλοποιήσεως του έργου αυτού, όταν οι συγκεκριμένοι όροι διεξαγωγής δεν διασφαλίζουν την ουσιαστική τήρηση των δικαιωμάτων του ενδιαφερομένου κοινού, στοιχείο του οποίου η διακρίβωση απόκειται στο αιτούν δικαστήριο. Περαιτέρω, το ΔΕΕ απάντησε στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα ότι τα άρθρα 9 και 11 της οδηγίας ΕΠΕ έχουν την έννοια ότι αντιτίθενται σε ρύθμιση, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης (άρθρο 19α ν. 4014/2011), η οποία έχει ως αποτέλεσμα να αντιτάσσεται σε μέλη του ενδιαφερόμενου κοινού προθεσμία για την άσκηση ενδίκου βοηθήματος της οποίας αφετηρία συνιστά η δημοσιοποίηση της εγκρίσεως έργου διά της αναρτήσεως στο διαδίκτυο, όταν τα μέλη αυτά του ενδιαφερόμενου κοινού δεν είχαν προηγουμένως τη δυνατότητα να ενημερωθούν επαρκώς για τη διαδικασία αδειοδοτήσεως σύμφωνα με το άρθρο 6, παράγραφος 2, της οδηγίας αυτής. 7. Επειδή, με την πρώτη προσβαλλόμενη απόφαση εγκρίθηκαν η δημιουργία σύνθετου τουριστικού καταλύματος και οι περιβαλλοντικοί του όροι αυτού. Το έργο ανήκει στην κατηγορία Α1 Ομάδα 6η – Τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης κτιριακού τομέα αθλητισμού και αναψυχής της υπουργικής απόφασης 1958/2012. Η εν λόγω προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε στις 8.8.2014, αναρτήθηκε στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ στις 11.8.2014 και στον δικτυακό τόπο http://aepo.ypeka.gr του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, στον οποίο αναφέρεται η ανωτέρω διάταξη του άρθρου 19α του ν. 4014/2011, στις 8.9.2014. Εξάλλου, στις 2.8.2013, είχε δημοσιευθεί πρόσκληση της Προέδρου του Περιφερειακού Συμβουλίου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, η οποία εδρεύει στην Ερμούπολη Σύρου, προς κάθε ενδιαφερόμενο να λάβει γνώση και να διατυπώσει τις απόψεις του επί της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων του επίμαχου έργου. Η πρόσκληση αυτή δημοσιεύθηκε στην τοπική εφημερίδα «Κοινή Γνώμη» κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων της Κ.Υ.Α. Η.Π. 37111/2021/26.9.2003. Η εν λόγω εφημερίδα εκδίδεται στην Σύρο, σύμφωνα δε με προσκομιζόμενη από την παρεμβαίνουσα εταιρεία επιστολή του εκδότη αυτής, η εφημερίδα αυτή, από τον Νοέμβριο του έτους 2002, κυκλοφορεί ημερησίως σε όλα τα νησιά του Νομού Κυκλάδων, συμπεριλαμβανομένης και της νήσου Ίου, σε έντυπη μορφή σε 1000 και πλέον αντίτυπα, ενώ διατίθεται και ηλεκτρονικά και μέσω της ιστοσελίδας www.koinignomi.gr. Σύμφωνα με βεβαίωση Υποπρακτορείου Τύπου, το οποίο εδρεύει στην Ίο, την οποία επίσης προσκομίζει η παρεμβαίνουσα, δεν διανέμεται τοπική εφημερίδα της Ίου στο εν λόγω νησί. Η παρεμβαίνουσα, εξάλλου, προσάγει και επικαλείται αποδεικτικό δημοσίευσης αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ιητών στο κατάστημα του Δήμου, από το οποίο προκύπτει ότι στις 19.8.2013 υπάλληλος του Δήμου ανήρτησε στον πίνακα ανακοινώσεων του Δήμου το υπ’ αριθ. 16/2013 πρακτικό συνεδρίασης και τις υπ’ αριθ. 116 έως 127/2013 αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ιητών. Προσκομίζεται ακόμη, από την παρεμβαίνουσα, απόσπασμα του υπ’ αριθ. 16/2013 πρακτικού, στο οποίο περιλαμβάνεται η υπ’ αριθ. 118/2013 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ιητών, με την οποία ο εν λόγω Δήμος γνωμοδότησε θετικά επί της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων του επίμαχου έργου. Περαιτέρω, σύμφωνα με την παρεμβαίνουσα, η Επιτροπή Αγροτικής Οικονομίας, Κτηνιατρικής, Αλιείας, Αγροτικής Βιοποικιλότητας, Ποιότητας Ζωής και Αειφόρου Ανάπτυξης της Υπαίθρου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου συνεδρίασε στις 13.9.2013 και γνωμοδότησε θετικά επί του έργου, η γνωμοδότηση δε αυτή αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας και στη «ΔΙΑΥΓΕΙΑ». Η παρεμβαίνουσα προσκομίζει φωτογραφία, στην οποία εμφαίνεται ότι έχει τοποθετηθεί πινακίδα με τον τίτλο του έργου στην περιοχή κατασκευής του έργου, καθώς και δύο ένορκες βεβαιώσεις που βεβαιώνουν ότι η πινακίδα αυτή είχε αναρτηθεί περί τα τέλη του έτους 2014, αρχές του έτους 2015, η μία από κάτοικο του νησιού και η άλλη από μηχανικό εμπλεκόμενη στο έργο. Τέλος, η παρεμβαίνουσα προσκομίζει δημοσιεύματα στον τύπο και αναρτήσεις στο διαδίκτυο τα οποία αναφέρονται στο επίμαχο έργο, κατά τον χρόνο έκδοσης της πρώτης προσβαλλομένης (Αύγουστος 2014), καθώς και κείμενο ερώτησης στη Βουλή περί του έργου προς τους εκδόσαντες την πράξη Υπουργούς της 19ης Νοεμβρίου 2014. Εξάλλου, οι αιτούντες ισχυρίζονται στην αίτηση ακυρώσεως ότι έλαβαν γνώση της προσβαλλόμενης απόφασης στις 22.12.2015, όταν αντιλήφθηκαν την εκτέλεση των εργασιών για το τεχνικό έργο της λειτουργικής σύνδεσης του χώρου του Σύνθετου Τουριστικού Καταλύματος και, συγκεκριμένα, τη διενέργεια εκσκαφών για τη θεμελίωση και την κατασκευή γέφυρας επί στενού ισθμού για τη σύνδεση της χερσονήσου του Διακοφτού με την ενδοχώρα της Ίου. Η αίτηση ακυρώσεως ασκήθηκε στις 19.2.2016, ήτοι, μετά την παρέλευση 1 έτους και 6 μηνών από την έκδοση της προσβαλλομένης ΑΕΠΟ και 1 έτους και 5 μηνών από την ανάρτησή της στον δικτυακό τόπο http://aepo.ypeka.gr. 8. Επειδή, από τα ανωτέρω προσκομισθέντα στοιχεία προκύπτει ότι η τοπική εφημερίδα «Κοινή Γνώμη», στην οποία είχε δημοσιευθεί η από 2.8.2013 πρόσκληση της Περιφέρειας προς κάθε ενδιαφερόμενο να λάβει γνώση και να διατυπώσει τις απόψεις του επί της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην έδρα της Περιφέρειας στη Σύρο, είχε 1000 ημερησίως διανεμόμενα αντίτυπα στο σύνολο των νησιών του Νομού Κυκλάδων, ο πληθυσμός των οποίων ανέρχεται, περίπου, σε 120.000 κατοίκους. Ως εκ τούτου, η εν λόγω τοπική εφημερίδα δεν είχε ευρύτατη κυκλοφορία και ιδιαιτέρως μεγάλη αναγνωσιμότητα στην Ίο κατά τον χρόνο της διαβούλευσης. Περαιτέρω, η ανάρτηση στον πίνακα ανακοινώσεων του δημοτικού καταστήματος του Δήμου Ιητών ανακοίνωσης περί της εκδόσεως υπ’ αριθ. 16/2013 πρακτικού συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ιητών και των υπ’ αριθ. 116 έως 127/2013 αποφάσεων του εν λόγω δημοτικού συμβουλίου, εκ των οποίων η 118/2013 απόφαση συνιστούσε τη θετική γνωμοδότηση του Δήμου επί της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων του επίμαχου έργου, αναφερόταν μόνον κατ’ αριθμόν και δεν συνοδευόταν ούτε καν από προσδιορισμό του αντικειμένου, δηλαδή, του θέματος της συγκεκριμένης (118/2013) απόφασης, ώστε να καταστεί γνωστό στους δημότες και κατοίκους Ίου το γεγονός ότι η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου είχε περιέλθει στον Δήμο. Εξάλλου, η ανάρτηση στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας και στη «ΔΙΑΥΓΕΙΑ» γνωμοδότησης επί του έργου από υπηρεσία της Περιφέρειας συνιστά ενέργεια, η οποία, εν πάση περιπτώσει, έλαβε χώρα σε περιφερειακό και όχι σε δημοτικό επίπεδο. Ακόμη, η φωτογραφία της πινακίδας με τον τίτλο του έργου δεν περιλαμβάνει επί του σώματος αυτής στοιχεία προσδιοριστικά της χρονικής περιόδου κατά την οποία είχε τοποθετηθεί η πινακίδα, οι δε προσκομιζόμενες ένορκες βεβαιώσεις δεν αρκούν για να προσδιορίσουν με βεβαιότητα την χρονική αυτή περίοδο. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, οι ως άνω ενέργειες και δράσεις ενημέρωσης και δημοσιότητας, δεν απετέλεσαν, από μόνες τους και σε συνδυασμό μεταξύ τους, αποτελεσματικούς δίαυλους ενημέρωσης των μελών του ενδιαφερομένου κοινού, ήτοι προεχόντως των κατοίκων της Ίου και των νομικών προσώπων ή ενώσεων προσώπων που μεριμνούν για το περιβάλλον της νήσου, προκειμένου να θεωρηθεί ότι στα μέλη αυτά είχαν εξασφαλισθεί πραγματικές δυνατότητες να συμμετάσχουν κατά τον κρίσιμο χρόνο στη διαδικασία λήψης της επίμαχης απόφασης. Ούτε, εξάλλου, αποδείχθηκαν πρόσφορες στην πράξη, εφόσον από τα στοιχεία που προσκομίστηκαν στο Δικαστήριο δεν προκύπτει ότι κάτοικοι της Ίου ή νομικά πρόσωπα ή ενώσεις προσώπων που μεριμνούν για το περιβάλλον της νήσου συμμετείχαν στη διαβούλευση. Συνεπώς, δεν μπορεί να αντιταχθεί στους αιτούντες το τεκμήριο πλήρους γνώσεως της προσβαλλομένης της διάταξης του άρθρου 19α του ν. 4014/2011, το οποίο, κατά την εν λόγω διάταξη, δημιουργείται από την ανάρτηση της ΑΕΠΟ στον δικτυακό τόπο http://aepo.ypeka.gr. Συνακόλουθα, μόνη η πάροδος 1 έτους και 6 μηνών από την έκδοση της προσβαλλομένης ΑΕΠΟ ή 1 έτους και 5 μηνών από την ανάρτησή της στον εν λόγω δικτυακό τόπο, έως την κατάθεση της αιτήσεως ακυρώσεως, έστω και εάν αυτή συνδυασθεί με το οφειλόμενο από τους αιτούντες εύλογο ενδιαφέρον και τη δημοσιότητα που έλαβε το έργο τον Αύγουστο του έτους 2014 σε εθνικό επίπεδο, δεν αρκούν για να δημιουργήσουν τεκμήριο γνώσης της προσβαλλομένης και του εγκριθέντος έργου από τους αιτούντες και δη σε χρόνο που θα καθιστούσε εκπρόθεσμη την άσκηση της αιτήσεως ακυρώσεως. Και τούτο διότι, όπως προβάλλεται από τους αιτούντες, η εκτέλεση των πρώτων εργασιών που προσδίδουν στο έργο την περιγραφόμενη στις προσβαλλόμενες πράξεις μορφή του και, συγκεκριμένα, των εργασιών για την κατασκευή του τεχνικού έργου της σύνδεσης της χερσονήσου του Διακοφτού με την ενδοχώρα της Ίου, ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του έτους 2015. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, και ενόψει όσων αναφέρονται στην C-280/2018 απόφαση του Δ.Ε.Ε. για τη συγκεκριμένη περίπτωση, η κρινόμενη αίτηση ακυρώσεως ασκείται εμπροθέσμως.
Βλ. για την απόφαση αυτή Απ. Γέροντα, Η προθεσμία για την άσκηση της αιτήσεως ακυρώσεως. Πρόσφατες νομοθετικές και νομολογιακές εξελίξεις, ΕφημΔΔ 2/2022, σ. 188.
Bλ. νεότερες αποφάσεις : ΣτΕ 155/2024, σκέψη 5, 2379/2023, σκέψη 6, 2274/2023, σκέψη 5, ΣτΕ 1217/2023, 2181/2022, σκέψεις 4 και 5.
Πρακτικό Θέμα
Το άρθρο 11 του ν. 1481/1984 ορίζει ότι: «Με προεδρικά διατάγματα εκδιδόμενα ύστερα από πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης μπορεί, και κατά τροποποίηση των ισχυουσών διατάξεων, α) … στ) να ρυθμίζονται θέματα άσκησης αρμοδιότητας, προσόντων, διαδικασίας επιλογής, κρίσεων, προαγωγών και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την υπηρεσιακή κατάσταση του αστυνομικού προσωπικού και του Πυροσβεστικού Σώματος». Κατ’ επίκληση της διάταξης αυτής, με το π.δ/μα 236/2007 προβλέφθηκε ότι: «Η διοίκηση των Λιμενικών Πυροσβεστικών Σταθμών ανατίθεται σε Αξιωματικούς Ειδικών Καθηκόντων του Κλάδου Πλοηγών – Κυβερνητών». Το διάταγμα αυτό δημοσιεύθηκε στο πρώτο τεύχος του ΦΕΚ στις 30.5.2007, παρά τις επιφυλάξεις που είχαν διατυπωθεί στο σχετικό πρακτικό επεξεργασίας του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Πέντε Αξιωματικοί του ως άνω Κλάδου ασκούν την από 30.9.2007 αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών κατά του π.δ/τος 236/2007, ισχυριζόμενοι ότι η εισαγόμενη ρύθμιση αντιβαίνει ευθέως σε διάταξη τυπικού νόμου και ειδικότερα στο άρθρο 6 του ν. 3511/2006 που προβλέπει ότι η Διοίκηση των Υπηρεσιών του Πυροσβεστικού Σώματος ανατίθεται σε Αξιωματικούς Γενικών Καθηκόντων. Κατά το άρθρο 8 του νόμου αυτού, το Πυροσβεστικό Προσωπικό διακρίνεται σε: α) Γενικών Καθηκόντων και β) Ειδικών Καθηκόντων (τεχνικοί, υγειονομικοί, προσωπικό πληροφορικής κ.λπ.). Περαιτέρω, προβάλλουν ότι παραβιάζεται η αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, καθώς και το άρθρο 5 παρ. 1 του Συντ., στο βαθμό που με την επίμαχη ρύθμιση καλούνται αιφνιδίως να συμμετάσχουν στο έργο της πυρόσβεσης, ενώ από την αρχή της σταδιοδρομίας τους είχαν την πεποίθηση ότι το έργο αυτό το ασκούσαν μόνον οι Αξιωματικοί Γενικών Καθηκόντων. Προβάλλουν, επίσης, ότι η επίμαχη ρύθμιση, η οποία εμπεριέχεται σε διάταγμα που δημοσιεύθηκε παρά τις επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν στο οικείο πρακτικό επεξεργασίας, στερείται αιτιολογίας.
Η Διοίκηση με την έκθεση απόψεών της αντιτείνει ότι: α) το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών είναι αναρμόδιο και η αίτηση ακυρώσεως ασκήθηκε εκπροθέσμως, β) οι αιτούντες δεν είναι οι μόνοι που πλήττονται από την επίμαχη ρύθμιση και, ως εκ τούτου, δεν έχουν αποκλειστικό έννομο συμφέρον για την προσβολή της και γ) λόγοι δημοσίου συμφέροντος συνιστάμενοι στην αποτελεσματικότερη οργάνωση και λειτουργία της υπηρεσίας επέβαλαν την αλλαγή της ανάθεσης των καθηκόντων διοίκησης των Λιμενικών Πυροσβεστικών Σταθμών, καθώς όπως προκύπτει από το από 21.2.2007 έγγραφο του Υπουργείου Εσωτερικών είχαν διαπιστωθεί διαχειριστικά και συντονιστικά προβλήματα εξαιτίας της απουσίας ειδικών γνώσεων επί του ναυτικού αντικειμένου από τους Αξιωματικούς Γενικών Καθηκόντων.
Ερωτάται:
Ευσταθούν οι ισχυρισμοί των αιτούντων και της Διοίκησης;