Ζητήματα συνταγματικότητας των δικονομικών προϋποθέσεων (Σύνθεση Δημοσίου Δικαίου, 31-10-2016)
Στο τρίτο μάθημα της Σύνθεσης Δημοσίου Δικαίου θα εξετασθούν ζητήματα συνταγματικότητας της υποχρέωσης καταβολής παραβόλου [και του ύψους αυτού] ως προϋπόθεσης του παραδεκτού ενδίκων βοηθημάτων (άρθρα 36 του πδ 18/1989 και 277 του ΚΔΔ). Επίσης θα εξεταστεί το θέμα της εφαρμογής νέων δικονομικών διατάξεων σε εκκρεμείς δίκες καθώς και της άμεσης εφαρμογής των νομολογιακών μεταστροφών εφόσον συνεπάγονται προσβολή της ουσίας του δικαιώματος έννομης προστασίας.
Θα αναλυθούν οι αποφάσεις ΣτΕ Oλ 601/2012 [%cf%83%cf%84%ce%b5-%ce%bf%ce%bb-601], 777/2014 [%cf%83%cf%84%ce%b5-777], 761/2014 [%cf%83%cf%84%ce%b5-761] και ΕΑ Ολ 475/2013 [%ce%b5%ce%b1-%ce%bf%ce%bb-475]. Η βασική νομολογιακή παραδοχή έχει ως εξής: «το άρθρο 20 παρ.1 του Συντάγματος, που διασφαλίζει για όλα τα πρόσωπα το δικαίωμα δικαστικής προστασίας, καθώς και το άρθρο 6 της κυρωθείσης με το ν.δ. 53/1974 (ΦΕΚ Α΄256) ΕΣΔΑ, που επίσης κατοχυρώνει το δικαίωμα παροχής εννόμου προστασίας υπό την διατύπωση της “δίκαιης δίκης”, δεν αποκλείουν στον κοινό νομοθέτη να θεσπίζει δικονομικές προϋποθέσεις και γενικότερα διατυπώσεις για την πρόοδο της δίκης, αρκεί αυτές να συνάπτονται προς την λειτουργία των δικαστηρίων και την ανάγκη αποτελεσματικής απονομής της δικαιοσύνης και, περαιτέρω, να μην υπερβαίνουν τα όρια εκείνα, πέραν των οποίων επάγονται την άμεση ή έμμεση κατάλυση του προστατευομένου από τις ανωτέρω διατάξεις ατομικού δικαιώματος παροχής έννομης δικαστικής προστασίας (ΣτΕ /Ολ 3087/2011, Ολ 1583/2010, Ολ 3470/2007, Ολ 647/2004). Εξ άλλου, η υποχρέωση καταβολής παραβόλου, ως προϋπόθεση του παραδεκτού ενδίκου βοηθήματος ή μέσου ιδιώτου, αποβλέπει στην αποτροπή της ασκήσεως απερισκέπτων και αστηρίκτων ενδίκων βοηθημάτων και μέσων, χάριν της εύρυθμης λειτουργίας των δικαστηρίων και της αποτελεσματικής απονομής της δικαιοσύνης, γι’ αυτό και η τύχη του (κατάπτωση, διπλασιασμός ή απόδοση στον καταβαλόντα) συναρτάται με την έκβαση και τις εν γένει περιστάσεις της δίκης (πρβλ. ΣτΕ Ολ 1583/2010, Ολ 3470/2009, Ολ 1852/2009, Ολ 647/2004).»
Στο πνεύμα της ανωτέρω νομολογίας περί της συμβατότητας των δικονομικών προϋποθέσεων προς το άρθρο 20 παρ. 1 Σ και το άρθρο 6 παρ. 1 ΕΣΔΑ εντάσσεται και η πρόσφατη απόφαση του Β΄Τμήματος, ΣτΕ 1677/2016 [%cf%83%cf%84%ce%b5-1677] σχετικά με τη νομιμοποίηση του δικαστικού πληρεξουσίου, με την οποία έγιναν δεκτά τα εξής: “από τις διατάξεις του άρθρου 28 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας προκύπτει ότι απορρίπτεται ως απαράδεκτο ένδικο βοήθημα ή μέσο στην περίπτωση που χορηγηθεί κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση εύλογη προθεσμία στον εμφανιζόμενο ως δικαστικό πληρεξούσιο του διαδίκου για την υποβολή των νομιμοποιητικών στοιχείων και τα στοιχεία αυτά δεν προσκομισθούν μέσα στην ταχθείσα προθεσμία. Περαιτέρω, η διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 28 περί της συμπληρώσεως των κατά νόμον στοιχείων της νομιμοποιήσεως αναφέρεται στην έκταση των εξουσιών του δικαστηρίου όχι σε περίπτωση ελλείψεως νομιμοποιήσεως, αλλά σε περίπτωση αμφιβολιών που ανακύπτουν ως προς τη νομιμοποίηση λόγω ανεπαρκείας των στοιχείων που προσκομίσθηκαν μέσα στην ταχθείσα προθεσμία. Οι διατάξεις αυτές του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας ρυθμίζουν ειδικώς και εξαντλητικώς το ζήτημα της νομιμοποιήσεως των δικαστικών πληρεξουσίων ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων καθώς και της θεραπείας τυχόν ελλείψεων των απαιτουμένων κατά νόμο στοιχείων νομιμοποιήσεως, μη καταλείποντας ως εκ τούτου έδαφος ανάλογης εφαρμογής επί του ζητήματος αυτού άλλων (γενικών) διατάξεων, όπως είναι οι διατάξεις του άρθρου 139Α του ιδίου Κώδικα. Η έλλειψη πληρεξουσιότητας, άλλωστε, δεν εμπίπτει στις τυπικές παραλείψεις για την κάλυψη των οποίων θεσπίσθηκε η διαδικασία του άρθρου 139Α του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας. Αντίθετη εκδοχή θα οδηγούσε ουσιαστικώς στην κατάργηση της διατάξεως της παραγράφου 3 του άρθρου 28, ενώ δεν προκύπτει τοιαύτη βούληση του νομοθέτη κατά την προσθήκη του νέου αυτού άρθρου (139Α) στον Κώδικα“. Σε συνδυασμό με την ΣτΕ 1677/2016 θα πρέπει να αναλυθεί και η προγενέστερη ΣτΕ 398/2015 [%cf%83%cf%84%ce%b5-398].
Ειδική βιβλιογραφία: Μ. Μουστάκας, Το δικαιώμα πρόσβασης στη διοικητική δικαιοσύνη: οι αμφιταλαντεύσεις της πιο πρόσφατης νομολογίας του ΣτΕ καθώς και η σοβαρή συρρίκνωση ενός θεμελιώδους δικαιώματος. Υπό την οπτική των δαπανημάτων της διοικητικής δίκης, ΕφημΔΔ 1/2013, σ. 34˙ Θ. Δ. Ρίζου, Η απόρριψη ενδίκου βοηθήματος ή μέσου λόγω μη καταβολής παραβόλου. Δυσανάλογος περιορισμός του δικαιώματος δικαστικής προστασίας; σε: Το Δημόσιο Δίκαιο σε εξέλιξη, Σύμμεικτα προς τιμήν του Καθηγητού Πέτρου Ι. Παραρά, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα – Κομοτηνή 2012, σ. 886˙ Αικ. Ηλιάδου, σχόλιο στην ΕΑ 136/2013, ΘΠΔΔ 3-4/2013, σ. 287˙ Ε. Πρεβεδούρου/Σ. Κυβέλος, Η μεταστροφή της νομολογίας της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας ως προς το παράβολο της αίτησης ασφαλιστικών μέτρων του Ν. 3886/2010 (από την ΣτΕ ΕΑ Ολ 136/2013 στην ΣτΕ ΕΑ Ολ 475/2013), ΘΠΔΔ 10/2013, σ. 47.